دکتر زهره عشقی متخصص طب فیزیکی و توانبخشی، یکی از متخصصان مجرب در حوزه مشاوره ارتوپدی در شیراز می باشند که امکان راهنمایی شما در خصوص انجام عمل جراحی مهره شکاف دار یا اسپینا بیفیدا را دارا هستند برای دریافت نوبت تماس بگیرید.
متخصص طب فیزیکی و توانبخشی نقش مهمی در هماهنگی بسیاری از مؤلفه‌های درمانی اسپینا بیفیدا بر عهده خواهد داشت؛ مولفه هایی که در کنار هم، به بیمار در دستیابی به حداکثر عملکرد و استقلال کمک می کنند.
امروزه در درمان اسپینا بیفیدا، به رویکرد تیمی نیاز است. گرد هم آوردن تعدادی متخصص پزشکی و جراحی می تواند، فشار و خستگی ناشی از هماهنگی با پزشکان متعدد را برای والدین کم کرده و به آنها در مورد در دسترس بودن خدمات لازم اطمینان دهد.
مشارکت در مراقبت از بیماران ناتوانی های جسمی شدید و مزمن مستلزم تعهد، هماهنگی و دسترسی به خدمات پزشکی زیادی است.
کیفیت زندگی بیمار حداقل تا حدی به سرعت، کارایی و جامعیت درمان از بدو تولد بستگی دارد.
اسپینا بیفیدا چیست
اسپینا بیفیدا یا مهره شکاف دار یک ناهنجاری قابل درمان در نخاع است که شدت آن درجات مختلفی دارد. این نقص که در دسته نقص لوله عصبی (ورود بافت جنینی به نخاع و مغز) قرار می گیرد، از 4000 سال پیش شناخته شده بود.
علائم نقایص لوله عصبی طیف وسیعی دارد، از مرده زایی گرفته تا یافتن اتفاقی اسپینا بیفیدا اکولتا در رادیوگرافی.
میلومننگوسل که شکلی از مهره شکاف دار است، در بدو تولد قابل مشاهده است.
بیماران مبتلا به میلومننگوسل به طیفی از اختلالات دچار هستند، اما مشکلات عملکردی اولیه آنها، فلج اندام تحتانی و از دست دادن حس، اختلال عملکرد مثانه و روده و اختلال عملکرد شناختی است.
آزمایش خون، آمنیوسنتز یا هر دو برای غربالگری نقص لوله عصبی کاربرد دارند و معمولاً همراه با سونوگرافی جنین انجام می شوند.
از نظر بالینی، در صورت تشخیص اسپینا بیفیدا قبل از تولد و بستن شکاف در چند روز اول پس از زایمان، عوارض کمتر شده و به مراقبت کمتری نیاز خواهد بود.
با پیشرفت های درمانی ایجاد شده، تعداد بیشتری از بیماران مبتلا به نقایص لوله عصبی می توانند زندگی اجتماعی خوبی داشته باشند.
با این حال، بیماران مبتلا به میلومننگوسل از بدو تولد تا بزرگسالی با مسائل پزشکی، جراحی و توانبخشی سروکار دارند.
دسته بندی اسپینا بیفیدا
مهره شکاف دار، انواعی از نقص ها است که در آن قوس ستون فقرات یا به طور ناقص تشکیل شده یا وجود ندارد.
اصطلاح bifida از کلمه لاتین bifidus یا “دو قسمت باقی ماندن” گرفته شده است. این بیماری، میلودیسپلازی و میلومننگوسل نیز نامیده می شود.
Rachischisis posterior، اصطلاح یونانی معادل آن، از rachis به معنای ستون فقرات و schisis به معنای تقسیم (spondyloschisis در لاتین) گرفته شده است.
علائم و نشانه های مهره شکاف دار
موارد زیر از علائم نوزادان مبتلا به مهره شکاف دار سیستیکا هستند:
- بی حالی
- غذا نخوردن
- تحریک پذیری
- سوت تنفسی
- ناهماهنگی حرکتی چشمی
- تاخیر در رشد
- تغییرات شناختی یا رفتاری
- کاهش قدرت
- افزایش اسپاستیسیتی
- تغییرات در عملکرد روده یا مثانه
- اختلال عملکرد عصب پایین جمجمه
- کمر درد
- تشدید ناهنجاری های ارتوپدی ستون فقرات یا اندام تحتانی
بیشتر بخوانید : درمان دژنراتیو ستون فقرات در شیراز
به منظور پیش آگاهی از وضعیت کلی بیمار از لحاظ عملکردی و پیش بینی عوارض اسکلتی عضلانی، بیماران میلومننگوسل اغلب بر اساس سطح عصبی ضایعه در یکی از گروه های زیر طبقه بندی می شوند:
- توراسیک : در ناحیه قفسه سینه، اعصاب اندام فوقانی و عضله گردن و عملکردهای مختلف ماهیچه تنه مطرح است و حرکات ارادی اندام تحتانی وجود ندارد. در بیماران مبتلا به ناهنجاری های ناحیه قفسه سینه، درگیری سیستم عصبی مرکزی (CNS) و نقایص شناختی بیشتر دیده می شود.
- بالای کمر : گروه بالای کمر، با قدرت متغیر عضلات خم کننده مفصل ران و قدرت ادکتور هیپ مشخص می شود. اکستنشن (صاف کردن) و ابداکشن (دور کردن از محور بدن) لگن و حرکات زانو و مچ پا وجود ندارد.
- پایین کمر : در گروه کمر به پایین، تاثیر قدرت عضلات خم کننده هیپ، ادکتور، همسترینگ داخلی و عضلات چهار سر ران وجود دارد. تاثیر قدرت همسترینگ جانبی، ابدکتورهای لگن و دورسی ﻓﻠﻜﺴﻮرﻫﺎی مچ پا متغیر است. قدرت فلکسورهای کف پا وجود ندارد.
- ساکرال : در گروه ساکرال، قدرت تمام قسمت های لگن و زانو وجود دارد. قدرت فلکسور کف پا متغیر است.
درمان مهره شکاف دار یا اسپینا بیفیدا
در جراحی مهره شکاف دار از انواع روش های جراحی مغز و اعصاب، ارتوپدی و اورولوژی استفاده می شود، مانند:
- بستن شکاف نخاع
- بازسازی ناهنجاری ستون فقرات
- اصلاح تغییر شکل اندام تحتانی
اگر شکاف بسته نشود، زندگی فرد به خطر می افتد. عمل بستن در بیشتر موارد قبل از زایمان انجام می شود.
به غیر بستن شکاف، سایر روش های جراحی مغز و اعصاب مورد نیاز شامل شانت برای هیدروسفالی، از جمله هیدروسفالی با فشار نرمال است.
در صورت ابتلا به مثانه نوروژنیک، احتمالا به بسیاری از روش های درمانی اورولوژی نیاز خواهد بود.
قبل از کشف آنتی بیوتیک، انتظار نمی رفت که افراد مبتلا به اسپینا بیفیدا زنده بمانند، زیرا در این بیماری، نخاع و در نتیجه سیستم عصبی مرکزی در معرض آلودگی محیط قرار دارند.
آنهایی که جان سالم به در می بردند معلولیت های شدیدی داشتند. در گذشته در مورد لزوم درمان با جراحی یا عدم درمان و اجازه دادن به طی شدن سیر طبیعی بیماری بحث وجود داشت، اما حالا لزوم درمان مشخص شده است.
طبق نتایج بدست آمده از موارد توقف درمان، اکثر بیماران در طی 6-12 ماه اول می میرند.
مالکوم منلائوس پیشگام بسیاری از پیشرفت‌ها در درمان مهره شکاف دار بود و خلاصه آن ها را در کتاب خود “مدیریت ارتوپدی اسپینا بیفیدا سیستیکا” ارائه داد.
برخی مهره شکاف دار و هیدروسفالی را مرتبط می دانند، به طوری که به گمان آنها اسپینا بیفیدا نتیجه هیدروسفالی جنین است.
بدشکلی ستون فقرات در بین بیماران مبتلا به مهره شکاف دار شیوع داشته و درمان آن دشوار است.
عمل جراحی اسپینا بیفیدا در شیراز
عوارض این بیماری تکرار می شوند و به همین دلیل برخی از اصلاحات ناهنجاری ستون فقرات در افراد مبتلا به میلومننگوسل نتیجه خوبی نخواهد داشت. در مقالات موجود موردی از بهبود قابل توجه کیفیت زندگی با جراحی فیوژن ثبت نشده است.
عفونت به ویژه در بیماران اسپینا بیفیدا یا مهره شکاف دار مبتلا به مثانه نوروژنیک شیوع دارد. با انجام هر روش جراحی ممکن است این عارضه تشدید شود.
طناب نخاعی اغلب مکررا در هم تنیده شده و ممکن است از نظر اورولوژی و ارتوپدی علائمی را ایجاد کند.
هرگونه تغییر مشکوک در وضعیت عضلانی، که باید به صورت دوره ای کنترل شود، یا مشکل اورولوژیکی ممکن است نشانه در هم تنیدگی مکرر باشد.
بازسازی ناهنجاری ستون فقرات به ویژه به علت کمبودهای عناصر خلفی چالش برانگیز خواهد بود.
این ناهنجاری ها می توانند کار با ابزارها و جراحی فیوژن را با شکست مواجه کنند و باعث عفونت مثانه نوروژنیک و زخم های دور از پوست بی حس شوند.
برای گرفتن بهترین نتیجه از جراحی فیوژن، روش های قدامی اغلب با رویکرد خلفی ترکیب خواهند شد.
بیشتر بخوانید : فیزیوتراپی و توانبخشی پس از جراحی در شیراز
عمل های اندام تحتانی به دلیل عدم تعادل عضلانی ضروری هستند. این عمل ها، به ویژه اصلاح از جا در رفتگی لگن، بحث برانگیز ترین ها بوده اند.
نظرات در مورد تاثیر آنها در بهبود نشستن و حرکت کردن متفاوت است.
آنالیز نحوه راه رفتن برای بررسی کاندیداهای خاصی که قدرت حرکتی عضلات چهار سر ران آنها در محدوده “بیشتر از خوب” بوده و دچار دیسپلازی یا دررفتگی لگن هستند، استفاده می شود.
روش های درمانی برای قسمت های دور از لگن اغلب مشابه روش های مورد استفاده برای فلج اطفال هستند، اما عموماً با هدف نگه داشتن اندام با بریس برای به حداکثر رساندن دامنه حرکتی و استقلال انجام می‌شوند.
هدف از انجام این روش‌ها، کاهش بدشکلی، برطرف کردن انقباضات و متعادل کردن نیروهای عضلانی متغیر ایجاد شده از ضایعات عصبی است.
جراح ارتوپد علاوه بر مداخله جراحی، نقش زیادی در درمان بیماران مبتلا به مهره شکاف دار ایفا می کند.
این نقش شامل پایش طولانی مدت وضعیت عصبی، قدرت حرکتی و دامنه حرکتی مفصل (ROM) است.
از آنجایی که بسیاری از بیماران کم و بیش به بریس نیاز دارند، بهتر است بیمار برای بررسی تحریک و بریدگی پوست و مشاهده حرکت، جهت ارزیابی تاثیر بریس‌ها و تشخیص هرگونه تغییر یا نیاز به اصلاح درمان معاینه شود.
دکتر زهره عشقی پزشک متخصص طب فیزیکی و توانبخشی در شیراز، ارائه کننده خدمات درمان بیماری های اسکلتی و عضلانی و مفاصل، برای دریافت نوبت حضوری جهت معاینه، تشخیص و درمان با شماره تلفن های 07132357021 یا 09337255000 تماس بگیرید.
آدرس کلینیک : شیراز، خیابان زند، روبروی بیمارستان فقیهی (سعدی)، حد فاصل صورتگر و پوستچی، ساختمان هانیه، طبقه دوم، واحد 7
