روماتیسم مفصلی یا آرتریت روماتوئید (rheumatoid arthritis)، یک بیماری خود ایمنی مزمن، پیش رونده و ناتوان کننده است. این بیماری باعث التهاب، تورم و درد در داخل و اطراف مفاصل شده و می تواند اندام های دیگر بدن را نیز تحت تاثیر قرار دهد.
معمولا روماتیسم مفصلی در وهله اول، دست ها و پاها را درگیر می کند، اما می تواند در هر مفصلی رخ دهد. اغلب اوقات این بیماری، مفاصل مشابه را در دو طرف بدن درگیر می کند.
علائم شایع شامل سفتی مفاصل، خصوصا هنگام برخاستن در صبح یا پس از نشستن به مدت چند دقیقه است. برخی افراد احساس خستگی کرده و به طور عمومی احساس ناخوشی می کنند.
شبکه پشتیبانی روماتیسم مفصلی تخمین می زند که روماتیسم مفصلی، حداکثر 1% از جمعیت جهان را درگیر می کند.
درمان روماتیسم مفصلی یا آرتریت روماتوئید (rheumatoid arthritis)، در شیراز در کلینیک دکتر زهره عشقی، متخصص طب فیزیکی و توانبخشی در شیراز
روماتیسم مفصلی یا آرتریت روماتوئید چیست؟
روماتیسم مفصلی یا آرتریت روماتوئید، یک بیماری خود ایمنی است. این عارضه، یک بیماری سیستمیک نیز هست، به این معنی که می تواند تمام بدن را درگیر می کند.
این بیماری زمانی رخ می دهد که سیستم ایمنی فرد، بافت های سالم بدن را با مهاجمان خارجی اشتباه می گیرد.
با پاسخ سیستم ایمنی، التهاب در بافت یا اندام هدف شروع می شود که در مورد روماتیسم مفصلی، می تواند مفاصل، ریه ها، چشم ها و قلب باشد.
علائم و نشانه ها
معمولا علائم و نشانه های روماتیسم مفصلی در مچ ها، دست ها یا پاها رخ داده و شامل موارد زیر است:
- درد در بیش از یکی از مفاصل
- خشکی صبحگاهی در بیش از یکی از مفاصل که بیش از 30 دقیقه دوام پیدا کند
- تورم در بیش از یکی از مفاصل
- درگیری متقارن مفاصل
- احساس ناخوشی عمومی
- تب خفیف
- از دست دادن اشتها
- کاهش وزن
- ضعف
- بدشکلی مفصل
- از دست دادن عملکرد و قابلیت حرکت
- ناپایداری در زمان راه رفتن
معمولا افراد مبتلا به روماتیسم مفصلی، دوره هایی را تجربه می کنند که طی آن ها، علائم تشدید می شوند یا اصطلاحا عود می کنند. این تشدید می تواند در اثر استرس، فعالیت بیش از حد یا قطع مصرف برخی داروها ایجاد شود.
چگونگی مدیریت دوره های شدت روماتیسم مفصلی
متعاقب این دوره های شدت، این بیماری فروکش می کند، به این معنی که علائم، از بین رفته یا وضعیت خفیف پیدا می کند. اغلب افراد، این دوره های فراز و فرود را در طول زندگی خود بارها تجربه می کنند.
کمک به فروکش علائم بیماری
معمولا روماتیسم مفصلی یا آرتریت روماتوئید، مفاصل مشابه را در هر دو سمت بدن درگیر می کند. درد و خشکی، پس از خواب یا عدم فعالیت تشدید می شود.
روماتیسم مفصلی شدید می تواند موجب مشکلات دیگری نیز در بدن شده و آسیبی را در مفصل ایجاد کند که ممکن است منجر به ناتوانی شود. درمان می تواند به مدیریت شدت علائم کمک کرده و احتمال ایجاد عوارض را کاهش دهد.
درمان روماتیسم مفصلی
در صورت تشخیص ابتلا به روماتیسم مفصلی، پزشک، بیمار را به متخصصی به نام روماتولوژیست ارجاع می دهد تا گزینه های درمانی را با بیمار در میان بگذارد.
هدف از درمان، عبارت است از:
- پیشگیری از عود بیماری و در صورت وقوع، کاهش شدت آن
- کاهش التهاب مفاصل
- تسکین درد
- به حداقل رساندن هرگونه اختلال در عملکرد ناشی از درد، آسیب مفصلی یا ناهنجاری
- کاهش سرعت آسیب یا پیشگیری از آسیب وارد بر مفاصل و اندام ها
گزینه های موجود شامل مصرف دارو، درمان های طب فیزیکی و توانبخشی، مشاوره و جراحی است.
طب فیزیکی و توانبخشی روماتیسم مفصلی
متخصص طب فیزیکی و توانبخشی می تواند به فرد در یادگیری روش های جدید و موثر انجام کارهای روزانه کمک کند. این کار، فشار وارد بر مفاصل دردناک را به حداقل می رساند.
برای مثال، فردی که مبتلا به درد انگشت است، می تواند نحوه استفاده از ابزارهای مخصوص را بیاموزد.
متخصص طب فیزیکی و توانبخشی می تواند با استفاده از روشهای ضد درد مانند تجویز دارو ، لیزر درمانی و طب سوزنی و نحوه استفاده از ابزارهای کمکی را به افراد آموزش داده و در طراحی یک برنامه تمرینی مناسب به آن ها کمک کند.
جراحی
در برخی موارد، پزشک، جراحی را پیشنهاد می کند تا:
- مفاصل آسیب دیده را ترمیم کند
- ناهنجاری ها را اصلاح کند
- درد را کاهش دهد
درمان های خانگی
استراتژی های متعددی می تواند به فرد در مدیریت روماتیسم مفصلی یا آرتریت روماتوئید کمک کند. از جمله:
- استراحت، خصوصا در دوران عود رماتیسم مفصلی
- تمرینات با شدت پایین، مانند شنا، به منظور بهبود سلامت و قابلیت حرکت و تقویت عضلات اطراف مفصل
- مدیریت وزن، که می تواند از وارد آمدن فشار اضافی بر مفاصل جلوگیری کند
- استفاده از کیسه های آب گرم یا سرد
یک متخصص سلامت می تواند به طراحی برنامه ای تلفیقی از نکات تغذیه ای، توصیه های ورزشی و نکات دیگر کمک کند.
رژیم غذایی
رژیم غذایی متنوع و متعادل می تواند به کنترل التهابی کمک کند که باعث ایجاد علائم رماتیسم مفصلی شده است. این رژیم به فرد در مدیریت وزن و در نتیجه، کاهش فشار وارد بر مفاصل نیز کمک می کند.
رژیم غذایی مدیترانه ای، گزینه مناسبی برای بسیاری از افراد مبتلا به رماتیسم مفصلی است. این رژیم بر غذاهای ضد التهابی تمرکز دارد، مانند:
- بسیاری از میوه ها و سبزیجات تازه که غنی از آنتی اکسیدان هستند
- ماهی های چرب مانند سالمون یا تن، که غنی از اسیدهای چرب امگا 3 است
- روغن زیتون که دارای چربی های غیر اشباع است
- آجیل، که منبعی عالی از چربی های غیر اشباع و دیگر مواد مغذی نیز هست
- غلات سبوس دار، که با دارا بودن فیبر و آنتی اکسیدان می توانند به تقویت سلامت قلب کمک کنند
- حبوبات، مانند نخود و لوبیا که منبعی سالم از پروتئین هستند
افراد مبتلا به رماتیسم مفصلی باید غذاهای غنی از کلسیم را نیز برای تقویت استخوان ها مصرف کنند، زیرا داروهای رماتیسم مفصلی می توانند ریسک پوکی استخوان را افزایش دهند. منابع خوب این ماده شامل لبنیات کم چرب و سبزیجات با برگ های سبز تیره است.
از آنجا که کم خونی می تواند در دوران عود رماتیسم مفصلی رخ داده و باعث خستگی شود، جا دادن غذاهای غنی از آهن در رژیم غذایی، ایده خوبی است، مانند:
- گوشت بدون چربی
- برگ سبزیجات
- غلات غنی شده صبحانه
- حبوبات
- تخم مرغ
دلایل آرتریت روماتوئید
هیچ کس نمی داند چه چیزی باعث عملکرد نامناسب سیستم ایمنی و در نتیجه رماتیسم مفصلی می شود.
به نظر می رسد در برخی افراد به خاطر وجود فاکتورهای ژنتیکی، احتمال ابتلا به رماتیسم مفصلی بیشتر است. یکی از تئوری های موجود این است که باکتری یا ویروس باعث تحریک رماتیسم مفصلی در افرادی می شود که این ویژگی ژنتیکی را دارا می باشند.
در روماتیسم مفصلی، آنتی بادی های سیستم ایمنی به سینوویوم، پوشش نازک و نرم مفصل، حمله می کنند. درد و التهاب، نتیجه ی این اتفاق است.
التهاب باعث ضخیم شدن سینوویوم می شود. نهایتا، در صورت عدم درمان، التهاب می تواند باعث تخریب غضروف شود – بافت هم بندی که نقش ضربه گیر را در انتهای استخوان ها دارد.
تاندون ها و رباط هایی که مفصل را نگه می دارند، می توانند ضعیف و کشیده شوند. مفصل در نهایت، شکل و پیکربندی خود را از دست می دهد. آسیب وارده می تواند شدید باشد.
رماتیسم مفصلی در مقابل آرتروز
روماتیسم مفصلی، یک بیماری خود ایمنی بوده که باعث التهاب در مفاصل، درد، سفتی و تورم می شود. آرتروز منجر به بسیاری از علائم مشابه رماتیسم مفصلی می شود اما این علائم، ناشی از اصطکاک و پارگی مفاصل است.
در حالی که رماتیسم مفصلی معمولا مفاصل مشابه را در دو طرف بدن درگیر می کند، آرتروز ممکن است فقط یک طرف را درگیر کند.
اگرچه علائم دیگر نیز می تواند به فرد در سنجش ابتلا به رماتیسم مفصلی یا آرتروز کمک کند، اما فقط پزشک می تواند این عارضه ها را تشخیص دهد.
بیشتر بخوانید : آرتروز مفصل یا اوستئوآرتریت
فاکتورهای ریسک
مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری اعلام کرده است که در افراد زیر، ریسک ابتلا به رماتیسم مفصلی بیشتر است:
- افراد 60 ساله و بالای 60 سال
- زنان
- افراد دارای ویژگی های ژنتیکی خاص
- افرادی که تاکنون زایمان نداشته اند
- افراد چاق
- افرادی که تنباکو مصرف می کنند یا والدین آن ها در زمان کودکی مصرف می کردند
عوارض روماتیسم مفصلی
ریسک ابتلا به برخی عارضه های دیگر در افراد مبتلا به رماتیسم مفصلی بیشتر است، از جمله:
- بیماری قلبی
- چاقی
- دیابت
- فشار خون بالا
آسیب مفصلی که در روماتیسم مفصلی رخ می دهد، می تواند انجام فعالیت های روزانه را دشوار می کند. رماتیسم مفصلی می تواند غیر قابل پیش بینی نیز باشد. اغلب اوقت، فرد نمی داند چه زمانی قرار است بیماری عود کند.
این عدم قطعیت می تواند منجر به موارد زیر شود:
- افسردگی
- اضطراب
- استرس
- مشکلات کاری
ریسک ابتلا به برخی عارضه های دیگر نیز در ابتلا به رماتیسم مفصلی بالاتر است، از جمله:
- سندرم تونل کارپال ، که می تواند باعث درد، بی حسی و خارش در انگشتان و بخشی از دست می شود که در صورت داشتن این علایم به متخصص طب فیزیکی و توانبخشی جهت تشخیص و درمان و شدت بیماری مراجعه کنید .
- التهاب، که می تواند ریه ها، قلب، عروق خونی، چشم ها و دیگر بخش های بدن را درگیر کند
- میلوپاتی گردنی، در اثر التهاب و تخریب بافت سینوویال در بخش گردنی ستون فقرات
- واسکولیت یا التهاب عروق خونی که می تواند جریان خون به بافت ها و عملکرد اندام ها را تحت تاثیر قرار دهد
آسیب می تواند در تاندون های مجاور مفاصل رخ دهد. زمینه عفونت در فرد و ریسک ابتلا به سرماخوردگی، آنفولانزا، ذات الریه، کووید 19 و دیگر بیماری ها نیز افزایش می یابد، خصوصا اگر فرد برای مدیریت رماتیسم مفصلی اقدام به مصرف داروهای سرکوب کننده ایمنی کرده است.
افراد مبتلا به رماتیسم مفصلی باید از انجام به موقع واکسیناسیون خود، شامل تزریق سالانه واکسن آنفولانزا اطمینان حاصل کنند.
تشخیص روماتیسم مفصلی
تشخیص روماتیسم مفصلی در مراحل اولیه، دشوار است زیرا علائم آن می تواند مشابه دیگر عارضه ها باشد.
مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری توصیه می کنند تشخیص، طی 6 ماه پس از آغاز علائم انجام شود تا درمان بتواند به محض امکان شروع شود.
پزشک، علائم وجود التهاب را بررسی کرده و در مورد مدت زمان شروع علائم و شدت آن ها نیز خواهد پرسید. او برای بررسی هرگونه تورم، محدودیت های عملکردی یا دیگر نشانه های غیر طبیعی، معاینه فیزیکی نیز انجام خواهد داد.
گاهی پزشک، تست هایی را نیز تجویز خواهد کرد، از جمله:
تست خون
دسته ای از تست های خونی می تواند به تشخیص رماتیسم مفصلی و رد احتمال وجود عارضه های دیگر کمک کند.
تست های تصویربرداری و اشعه ایکس
تست اشعه ایکس یا ام آر آی مفصلی می تواند به تعیین نوع آرتروز و تحت نظر گرفتن پیشرفت روماتیسم مفصلی در طول زمان کمک کند.
معیارهای تشخیصی
دستورالعمل های 2010، معیارهای زیر را برای تشخیص روماتیسم مفصلی توصیه می کند:
- تورم در حداقل یک مفصل وجود داشته و علت دیگری ندارد
- نتایج حاصل از حداقل یک تست خون، حاکی از وجود روماتیسم مفصلی است
- علائم، حداقل به مدت 6 هفته وجود داشته اند
پزشک نیاز به تمایز بین روماتیسم مفصلی و دیگر عارضه های با علائم مشابه دارد، عارضه هایی مانند:
- آرتروز
- لوپوس
- آرتریت پسوریاتیک
- سندرم شوگرن
- آرتریت عفونی
- بیماری لایم
درمان های مکمل
برخی افراد مبتلا به روماتیسم مفصلی، از درمان های مکمل زیر استفاده می کنند:
- طب سوزنی
- کایروپراکتیک
- ماساژ
- اوستئوپاتی
پیشگیری روماتیسم مفصلی
محققان در حال بررسی روش های پیشگیری از روماتیسم مفصلی هستند، اما هیچ روش خاصی برای انجام این کار وجود ندارد. آنها تاکنون قادر بوده اند این بیماری را به تاخیر بیندازند اما نتوانسته اند از آغاز آن پیشگیری کنند.
تغییراتی که می توان در سبک زندگی ایجاد کرد، عبارت اند از:
- پرهیز از سیگار یا ترک آن
- رعایت بهداشت برای کاهش ریسک عفونت، از جمله رعایت بهداشت دندانی برای پیشگیری از بیماری های لثه
- رژیم غذایی غنی از میوه و سبزیجات تازه که حاوی آنتی اکسیدان هستند
در حال حاضر، مصرف سیگار، تنها فاکتور در سبک زندگی است که به نظر می رسد ارتباط عمیقی با روماتیسم مفصلی دارد.
بیشتر بخوانید : التهاب تاندون یا تاندونیت
چشم انداز
روماتیسم مفصلی، عارضه خود ایمنی دردناک و مزمنی است که می تواند باعث آسیب مفصلی شده و انجام وظایف روزانه را برای فرد دشوار سازد.
این بیماری علاوه بر درگیر کردن مفاصل، می تواند منجر به التهاب در سرتاسر بدن نیز شود.
هر فردی که در دو یا بیش از دو مفصل خود دچار درد شود، باید به پزشک مراجعه کند، زیرا درمان به موقع می تواند ریسک مشکلات بلندمدت را کاهش دهد.
دکتر زهره عشقی پزشک متخصص طب فیزیکی و توانخبشی در شیراز، ارائه کننده خدمات درمان بیماری های اسکلتی و عضلانی در شیراز، برای دریافت نوبت حضوری جهت معاینه، تشخیص و درمان با اطلاعات صفحه تماس با ما و مطب ارتباط برقرار کنید.
