فیبرومیالژیا یک بیماری مزمن است که موجب درد، سفتی و حساس شدن عضلات، تاندون ها و مفاصل می شود. تاثیرات دیگر آن بی خوابی، احساس خستگی، خستگی مزمن، اضطراب، افسردگی و اختلال در عملکرد روده است.
این بیماری خطرناک نیست و باعث آسیب جسمی، تغییر شکل یا آسیب به اندام های داخلی نمی شود.
مخفف فیبرومیالژیا که به آن سندرم فیبرومیالژیا نیز می گویند، FMS می باشد. فیبرومیالژیا در گذشته با نام فیبروزیت شناخته می شد. برای تشخیص و درمان بیماری فیبرومیالژیا می توانید به کلینیک دکتر زهره عشقی در شیراز مراجعه کنید.
فیبرومیالژیا به چه معناست
کلمه فیبرومیالژیا از اصطلاح لاتین برای بافت فیبری (“fibro”) و اصطلاح یونانی برای ماهیچه (“myo”) و درد (“algia”) ساخته شده است.
تفاوت بیماری فیبرومیالژیا با انواع آرتریت
فیبرومیالژیا یک بیماری مرتبط با آرتریت در نظر گرفته می شود، اما جز آرتریت ها (بیماری مفاصل) نیست زیرا فقط مشکلی در عضلات بوده و باعث التهاب مفاصل یا ماهیچه ها و آسیب بافت های دیگر نمی شود.
فیبرومیالژیا (مانند آرتریت) می تواند درد و خستگی زیادی را ایجاد و توانایی فرد برای انجام فعالیت های روزانه را مختل کند.
انواع فیبرومیالژیا
اساساً دو نوع فیبرومیالژیا وجود دارد:
- فیبرومیالژیای اولیه : شواهد محکمی در مورد علت ایجاد این نوع فیبرومیالژیا وجود ندارد، اما احتمالات در مورد عوامل دخیل در ایجاد آن زیاد است.
- فیبرومیالژیای ثانویه: این نوع فیبرومیالژیا بیشتر در بین مردان مشاهده می شود. علت آن معمولاً یک اختلال اولیه (مانند استرس مکرر، زایمان سخت، بیماری لایم، اندومتریوز، جراحی) است.
علت بیماری فیبرومیالژیا
در اینجا به برخی از علل ثابت شده فیبرومیالژیا اشاره می کنیم.
استرس
طبق نتایج بدست آمده از مطالعات، بسیاری از افراد مبتلا به درد فیبرومیالژیا، سطح کورتیزول پایین تری دارند.
کورتیزول هورمون استرس است و به بدن و ذهن در رویارویی با موقعیت های استرس زا کمک می کند.
البته استرس باعث اضطراب، افسردگی و بی خوابی نیز می شود که از دیگر علائم فیبرومیالژیا هستند.
افسردگی
افسردگی یکی دیگر از دلایل احتمالی فیبرومیالژیا است، به خصوص اگر فرد برای مدت طولانی افسردگی داشته باشد. با این حال، بسیاری از موارد ایجاد افسردگی پس از تشخیص این سندرم نیز مشاهده شده است.
بی خوابی
بسیاری از بیماران مبتلا به فیبرومیالژیا و خستگی مزمن نمی توانند به خواب عمیق بروند.
این مشکل بزرگی است زیرا بدن برای ترمیم عضلات و ایجاد انرژی به این خواب نیاز دارد. اگر بدن خواب عمیق و کافی نداشته باشد، خسته و دردناک خواهد شد.
این فرآیند بستگی به کافی بودن ملاتونین برای ایجاد آرامش در شب دارد این دارد. ملاتونین توسط سروتونین در مغز ایجاد می شود.
در بدن افراد مبتلا به فیبرومیالژیا، به احتمال زیاد سروتونین یا ملاتونین کافی وجود ندارد.
بیشتر بخوانید : درمان دردهای اسکلتی عضلانی در شیراز
سطوح بالای سموم
دلیل فیبرومیالژیا را می توان با سطح بالای سموم در بافت عضلانی اکثر بیماران مبتلا به فیبرومیالژی، مرتبط دانست.
این سموم از مصرف غذاها و نوشیدنی ها در بدن ایجاد می شوند. مضرترین آنها اسید لاکتیک است که در اثر خوردن شیر به وجود می آید.
گوشت نیز می تواند در بدن انسان سمی شود. در صورت عدم دفع این سموم از بدن، بافت های عضلانی آسیب خواهند دید.
سو تغذیه
از دلایل دیگر فیبرومیالژیا کمبود مواد مغذی حیاتی در بدن است؛ به خصوص کمبود کلسیم، منیزیم، ویتامین D، سروتونین و ملاتونین که در کنار یکدیگر به حفظ سلامت ماهیچه ها، داشتن خواب خوب در شب و کاهش استرس و در نتیجه کاهش احتمال افسردگی کمک می کنند.
همه اینها ثابت می کند که چرا باید به تغذیه کافی بدن اهمیت داد : قبل از هر چیز، به جلوگیری از ابتلا به فیبرومیالژیا کمک می کند.
سطوح غیرعادی سروتونین
احتمالاً قبلاً متوجه شده اید که سروتونین نقش مهمی در ابتلا به فیبرومیالژیا دارد.
سروتونین یک انتقال دهنده عصبی و مسئول تنظیم خواب و عملکرد شناختی (مانند خلق و خو، تمرکز، سطح درد) است.
از آنجا که به گمان بسیاری از متخصصان پزشکی سطوح غیرعادی سروتونین می تواند علت فیبرومیالژیا باشد، برای بسیاری از مبتلایان به فیبرومیالژیا به منظور تنطیم انتقال‌دهنده‌های عصبی بدن، «مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین» تجویز می شود.
اختلال عملکرد دوپامین
بسیاری از متخصصان پزشکی اختلال در دوپامین را که یک انتقال دهنده عصبی است، عامل ایجاد فیبرومیالژیا می دانند.
این ماده شیمیایی در بسیاری از اساسی ترین عملکردهای مغز نقش دارد. برای مثال، امکان تمرکز، حرکت قسمت های مختلف بدن، هماهنگی بدن و مهارت های حرکتی ظریف را فراهم می کند.
سطح دوپامین بسیاری از افرادی مبتلا به فیبرومیالژیا همیشه در آزمایش ها پایین بوده است.
سطوح پایین این انتقال دهنده عصبی باعث لرزش بدن، سفتی و درد عضلانی در سراسر بدن؛ اختلال شناختی (که به آن “مه فیبرو” می گویند) و مشکلات حرکتی می شود.
علائم و نشانه های بیماری فیبرومیالژیا
فیبرومیالژیا یک سندرم است، به این معنی که مجموعه ای از مشکلات را شامل می شود، به همین دلیل بهتر است علائم شایع فیبرومیالژیا را به یاد داشته باشید.
در ادامه، به برخی از این مشکلات اشاره خواهیم کرد، اما به یاد داشته باشید که این علائم از فردی به فرد دیگر بسیار متفاوت است.
اگرچه درصد ابتلا به فیبرومیالژیا در جمعیت عمومی بین 5 تا 10 درصد می باشد، اما بیشتر مبتلایان زن هستند.
برخی از شایع ترین علائم مبتلایان به فیبرومیالژیا، درد در سراسر بدن و مشکلات خواب است که باعث خستگی زیاد آنها می شود.
درد فیبرومیالژیا
درد شدید بارزترین مشخصه فیبرومیالژیا است. در پزشکی معمولاً این درد مزمن به صورت، درد و سفتی اسکلتی عضلانی توصیف می شود.
برای تشخیص فیبرومیالژیا، باید حداقل به مدت 3 ماه، تمام بدن دردناک بوده باشد. همچنین در صورت ابتلا، فشار آوردن روی 11 نقطه از 18 نقطه ماشه ای شناخته شده، باعث ناراحتی خواهد شد.
این توصیفی است که جامعه پزشکی از ناراحتی یا درد فیبرومیالژیا دارد، اما بیماران اغلب آن را درد مزمنی می دانند که حرکت کردن را برای آنها سخت کرده و همیشگی است.
متأسفانه تصور این درد آسان نیست، مگر اینکه هر روز مجبور به حس کردن آن باشید. اما از بین رفتن و کاهش شدت آن از ویژگی های قطعی است.
به این صورت که، فرد چند روز خوب می شود و چند روز درد بد یا ناتوان کننده ای خواهد داشت.
در برخی موارد، دلیل آب و هوا و در برخی دیگر خواب ناکافی، فعالیت شدید یا کم تحرکی، استرس یا نوع دیگری از تغییرات هورمونی است.
خستگی مزمن
یکی دیگر از علائم رایج فیبرومیالژیا خستگی می باشد. اختلال ناشی از آن در مرحله 4 خواب روی می دهد.
معمولاً، در طول این مدت، مغز بیماران مبتلا به فیبرومیالژیا شروع به فعالیت‌های مربوط به بیداری کرده و در نتیجه آنها نمی‌توانند خواب کافی و پیوسته ای داشته باشند و پس از استراحت کافی بیدار شوند.
اکثر این بیماران همچنین از آپنه خواب، سندرم مقاومت راه هوایی فوقانی، دندان قروچه در خواب، حرکت اندام ها و سندرم پای بیقرار یا تکان خوردن رنج می برند که بر خستگی آنها می افزاید.
سندرم فیبرومیالژیا
برخی از علائم دیگر فیبرومیالژیا با وجود اینکه خفیف تر در نظر گرفته می شوند، اما هنوز بخش مهمی از لیست علائم فیبرومیالژیا هستند. این علائم عبارتند از:
- اضطراب و افسردگی به دلیل درد و خستگی مداومی که این بیماران دارند، شایع است.
- سردرگمی و مشکل در تفکر، انجام کارهای ذهنی را دشوارتر می کند. این مشکل معمولا “مه فیبرو” یا “مه مغزی” نامیده می شود.
- سردرد
- سندرم پای بی قرار
- حساسیت و بثورات پوستی
- خشکی چشم و دهان
علائم فیبرومیالژیا در مردان
اگرچه فیبرومیالژیا بیشتر در میان زنان دیده می شود، اما احتمال ابتلای مردان نیز وجود دارد. با این حال، به دلیل بیشتر بودن موارد فیبرومیالژیا در زنان، به اشتباه آن را یک “بیماری زنانه” می دانند.
به همین دلیل، بسیاری از مردم واقعیت وجود احتمال ابتلای مردان به فیبرومیالژیا را نادیده می گیرند.
طبق مطالعات پزشکی اخیر، فیبرومیالژیا در مردان اغلب نادیده گرفته می شود. بنابراین ممکن است تعداد مردان مبتلا به علائم فیبرومیالژیا، بسیار بیشتر از آنچه قبلاً تصور می شد، باشد.
دستکاری نقاط ماشه ای مرتبط با بیماری فیبرومیالژیا
برای درمان فیبرومیالژیا، طب سوزنی و ماساژ درمانی به عنوان اشکالی از درمان نقطه حساس پیشنهاد می شوند.
تزریق در نقطه ماشه ای نیز پیشنهاد می شود. این تزریق ها هیچ گونه عارضه جانبی ندارند و هدف از آنها تسریع بهبودی است.
با این حال، نباید آنها را به عنوان یک نوع “درمان” در نظر گرفت زیرا در صورت عدم پیروی از برنامه درمانی، نقاط ماشه ای عود خواهند کرد.
برنامه درمانی معمولاً ترکیبی از رژیم غذایی خاص، مکمل های غذایی و یک برنامه ورزشی است.
تشخیص فیبرومیالژیا
با آزمایش خون یا عکسبرداری اشعه ایکس نمی توان فیبرومیالژیا را تشخیص داد.
آزمایشات فقط برای رد سایر تشخیص های احتمالی انجام می شود. در نهایت، تشخیص فیبرومیالژیا تنها بر اساس شرایط بالینی و شرح حال و معاینه فیزیکی پزشک انجام خواهد شد.
در بیماران مبتلا به درد شدید و مزمن، تشخیص فیبرومیالژیا را می توان با شناسایی ناحیه درد (معمولاً، اما نه همیشه، بیمار حداقل در 11 نقطه از 18 نقطه حساس معمول در فیبرومیالژیا ناراحتی خواهد داشت)، عدم وجود تورم یا التهاب در بافت ها و رد احتمال وجود سایر بیماری های دارای علائم مشابه، انجام داد.
به گفته پزشکان در کالج آمریکایی روماتولوژی، برای تشخیص فیبرومیالژیا، درد عضلانی باید بیش از سه ماه وجود داشته باشد.
بیماری های مشابه فیبرومیالژیا
همانطور که گفته شد، با آزمایش خون ساده یا اشعه ایکس نمی توان فیبرومیالژیا را تشخیص داد.
از آنجایی که بسیاری از بیماری ها باعث درد در نواحی مختلف بدن می شوند، پزشکان از آزمایش خون یا اشعه ایکس برای رد احتمال بیماری های مشابه فیبرومیالژیا استفاده می کنند.
درمان بیماری فیبرومیالژیا
اگرچه هیچ درمان قطعی برای فیبرومیالژیا وجود ندارد، اما می توان برخی از علائم را تسکین داد. از آنجایی که علائم بین بیماران متفاوت است، برنامه درمانی نیز باید مخصوص هر بیمار و فردی باشد.
تاثیر برنامه‌های درمانی در صورت ترکیب آموزش بیمار، کاهش استرس، ورزش منظم و دارو بیشتر خواهد شد.
در نهایت، پزشکان، فیزیوتراپیست ها و خود بیماران می توانند نقش فعالی در مدیریت فیبرومیالژیا داشته باشند.
مطالعات اخیر نشان داده اند که بهترین نتیجه برای درمان بیمار، رویکرد ترکیبی است که بیمار را در تنظیم برنامه درمانی مشارکت می دهد.
آموزش بیماران
اولین قدم مهم در درمان، آموزش به بیمار برای شناخت و مدیریت علائم متعدد این بیماری است. متأسفانه همه پزشکان با ویژگی های این بیماری آشنا نیستند.
جامعه حمایت از مبتلایان به فیبرومیالژیا یک منبع آموزشی مهم برای بیماران و پزشکان آنها است.
کاهش استرس
اندازه گیری میزان استرس در بیماران مختلف بسیار دشوار است. برای برخی افراد، ریختن شیر روی میز می تواند یک تراژدی بزرگ باشد.
اما برخی دیگر، حتی با وارد شدن یک تانک به اتاق نشیمن، خیلی عادی برخورد می کنند! بنابراین، کاهش استرس در درمان فیبرومیالژیا باید فردی باشد.
برای کاهش استرس، اصلاح ساده عوامل استرس زا در خانه یا محل کار، بیوفیدبک، موسیقی های آرامش بخش، مشاوره روانشناختی و/یا دریافت حمایت از اعضای خانواده، دوستان و پزشکان توصیه می شود.
گاهی اوقات تغییر عوامل محیطی (مانند صدا، دما و آب و هوا) علائم فیبرومیالژیا را تشدید کرده و باید اصلاح شوند. خواب با کیفیت به شدت برای این منظور مفید است.
ورزش
مهم ترین درمان برای درد عضلانی، ورزش سبک و منظم است. سه بار ورزش کردن در هفته به سالم نگه داشتن ماهیچه ها و کاهش ناراحتی کمک می کند.
ورزش های سبک مانند ایروبیک، شنا، دوچرخه سواری، پیاده روی و اسکی می توانند درمان های موثری برای فیبرومیالژیا باشند.
ورزش زمانی بیشترین تاثیر را دارد که هر روز صبح انجام شود. دلیل مفید بودن ورزش برای فیبرومیالژیا، مشخص نیست اما می تواند به علت ایجاد مرحله خواب عمیق (خواب غیر REM) باشد. با فیزیوتراپی می توان نتایج بهتری از ورزش گرفت.
رژیم غذایی
طبق نتایج بدست آمده از مطالعات، نیازی به پرهیز در رژیم غذایی افراد مبتلا به فیبرومیالژیا وجود ندارد، اما بررسی دقیق تر نحوه تأثیر غذا بر احساس فرد، می تواند مفید باشد.
یک راه خوب برای شروع شناسایی غذاهایی که علائم فرد را بدتر می کنند، داشتن یک دفترچه روزانه غذایی است. برای یافتن غذاهای مفید، سعی کنید هر بار یک غذا را حذف کنید.
همانطور که در رژیم غذایی خود تغییراتی ایجاد می کنید، به خاطر داشته باشید که افراد مبتلا به فیبرومیالژیا بهترین نتیجه را از به کار گیری روش های مختلف مدیریت علائم می گیرند.
پرهیز از الکل و کافئین قبل از خواب می تواند خواب را آرام تر کند. غذاهایی که به داشتن خواب راحت تر کمک می کنند، باید امتحان شوند.
اگرچه تغییرات رژیم غذایی ممکن است برای همه موثر نباشد، اما برای برخی دیگر بسیار مفید است.
برای بیماران مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر، باید رژیم غذایی را طوری تنظیم کرد که از تشدید نارحتی معده جلوگیری شود.
به همین ترتیب، در صورت ابتلای بیمار به التهاب مثانه (سیستیت بینابینی)، باید غذاهای تحریک کننده مثانه را از برنامه غذایی حذف کرد.
بیشتر بخوانید : سندرم درد مزمن چیست + تشخیص و درمان
داروها
موثرترین داروهای مرسوم در درمان فیبرومیالژیا، داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای هستند که اغلب در درمان افسردگی استفاده می شوند.
هدف از تجویز داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای برای بیماران مبتلا به فیبرومیالژیا، کاهش خستگی، کاهش دردهای عضلانی و اسپاسم و ایجاد خواب نیروبخش است.
این داروها در عمیق کردن خواب و افزایش آرامش نیز موثر هستند.
سایر درمان های لازم برای بیماری فیبرومیالژیا
شکستن چرخه درد و تنش عضلانی، درد در بافت های نرم را کاهش می دهد.
داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) که در درمان سایر بیماری‌های روماتیسمی مفید هستند، فواید محدودی در درمان درد فیبرومیالژیا دارند.
معمولاً برای بیماران مبتلا به فیبرومیالژیا، مسکن‌های حاوی مواد مخدر تجویز نمی شود، زیرا مفید بودن آنها تایید نشده و در صورت استفاده طولانی مدت، عوارض جانبی نامطلوبی مانند اعتیاد دارند.
برای افراد مبتلا به فیبرومیالژیا، چندین درمان جایگزین خوب وجود دارد. با استفاده از این درمان ها فرد امکان کاهش دوز داروها و افزایش فعالیت های عادی خود را خواهد داشت.
بیمار باید محدودیت های احتمالی برای خود را بررسی کند. برای یافتن راه هایی جهت ترکیب طب سنتی با طب جایگزین یا درمان های طبیعی با پزشک مشورت کنید.
با این روش، ممکن است خواب آرام تر و درد کمتری داشته باشید.
دکتر زهره عشقی پزشک متخصص طب فیزیکی و توانبخشی در شیراز، ارائه کننده خدمات درمان بیماری های اسکلتی و عضلانی و مفاصل، برای دریافت نوبت حضوری جهت معاینه، تشخیص و درمان با شماره تلفن های 07132357021 یا 09337255000 تماس بگیرید.
آدرس کلینیک : شیراز، خیابان زند، روبروی بیمارستان فقیهی (سعدی)، حد فاصل صورتگر و پوستچی، ساختمان هانیه، طبقه دوم، واحد 7
