سندرم درد مزمن ، عارضه ای است که زمانی رخ می دهد که مغز بر اساس سیگنال های فراوان دریافتی از بدن به این نتیجه می رسد که تهدیدی برای سلامت فرد وجود دارد.
این عارضه اغلب مستقل از هرگونه آسیب بافتی در بدن (در اثر آسیب یا بیماری) و خارج از زمان طبیعی ترمیم بافت رخ می دهد.
دلایل درد مزمن بسیار متنوع است.
در حالی که هر گونه عارضه ای می تواند منجر به درد مزمن شود، عارضه های معینی وجود دارند که به احتمال زیاد علت درد مزمن هستند، شامل:
- ضربه/آسیب
- دیابت شیرین
- فیبرومیالژیا
- قطع عضو
- سندرم دیستروفی سمپاتیک رفلکس
برخی بیماری ها مانند سرطان و آتروز باعث درد مداوم می شوند. در درد مزمن، حتی پس از ترمیم بافت های فیزیکی نیز درد در سیستم عصبی ایجاد می شود.
درد مزمن، هر فرد را به شکل متفاوتی تحت تاثیر قرار می دهد. در برخی موارد می تواند منجر به کاهش سطح فعالیت، از دست دادن شغل یا مشکلات مالی و نیز اضطراب، افسردگی و ناتوانی شود.
متخصصین طب فیزیکی و توانبخشی با همکاری یکدیگر می توانند درد بیماران مبتلا به درد مزمن را کاهش داده و سطح فعالیت آن ها را به بالاترین حد ممکن برگردانند.
درمان باعث کاهش اثرات جانبی درد مزمن خواهد شد.
برای بررسی ، تشخیص احتمالی سندرم درد مزمن و درمان آن در شیراز زیر نظر دکتر زهره عشقی، متخصص طب فیزیکی و توانخبشی تماس بگیرید.
سندرم درد مزمن چیست؟
درد، احساسی ناخوشایند است که معمولا آن را با وجود زخم یا آسیب بافتی مرتبط می دانیم اما در غیاب آسیب بافتی نیز می تواند ایجاد شود.
درد می تواند حاد یا مزمن باشد.
درد حاد مدت کوتاهی – حداکثر 12 هفته – ادامه پیدا می کند. این حس، در واقع هشداری است که آسیب بافتی رخ داده یا ممکن است رخ دهد، یا اینکه بدن برای پیشگیری از آسیب یا بیماری نیاز به کمک دارد.
برای مثال، در زمان تماس با بخاری داغ، بدن یک پیام خطر را مبنی بر وجود تهدید به مغز ارسال می کند تا از آسیب بیشتر جلوگیری شود.
پا درد می تواند نشانه نیاز به تعویض کفش باشد. در برخی موارد، پیام های خطر ناشی از برخی بیماری ها بوده و ممکن است مغز، آن ها را به عنوان درد تفسیر کند.
این اتفاق باعث می شود فرد به دنبال مراقبت پزشکی –تشخیص و درمان- برآید. سیگنال درد در این حالت، شیوه بدن برای محافظت از فرد بوده و اتفاق مثبتی است.
سندرم درد مزمن، هرگونه ناراحتی یا احساس ناخوشایندی است که بیش از سه ماه –یا بیش از مدت زمان مورد انتظار برای ترمیم- ادامه پیدا کند.
اغلب اوقات، افراد مبتلا به درد مزمن بر این باورند که مبتلا به بیماری شده اند یا بدنشان بهبود نیافته است.
درد مزمن، احتمالا هشداری مبنی بر آسیب یا خطر احتمالی نیست؛ بلکه مراکز درد در مغز می تواند باعث احساس درد در فرد شود حتی اگر هیچ علت جدیدی برای درد در بدن وجود نداشته باشد.
هر کسی در هر سنی می تواند به درد مزمن مبتلا شود.
تغییرات مغزی در درد مزمن عبارت اند از:
- هنگام آسیب دیدگی یا ابتلا به بیماری دردناک، عصب ها، اطلاعات را از ناحیه مشکل به مغز می فرستند.
- مغز، اطلاعات ارسالی از نقاط بدن را تحلیل کرده تا تعیین کند آیا تهدیدی برای بدن وجود دارد و برای جلوگیری از آسیب به چه اقداماتی نیاز است.
- زمانی که درد، پایدار یا مزمن باشد، مغز و سیستم عصبی در حالت هوشیاری بالا قرار گرفته و حساس تر می شود.
- سلول هایی که احساس را در سیستم عصبی هدایت می کنند، در زمان هوشیاری بالا، حساس تر شده و همین امر، تفسیر این احساسات به عنوان تهدید را آسان تر کرده و در نتیجه باعث ایجاد درد بیشتر می شوند.
- این تغییرات در مغز و سیستم عصبی مرکزی باعث تحریک و حفظ علائم درد مزمن می شوند.
- زمانی که درد، مزمن باشد: احساس درد در مغز فعال می شود؛ مغز، تمام احساسات حاصل از نواحی مشکل را به عنوان خطر تفسیر می کند، حتی زمانی که هیچ گونه آسیب بافتی بیشتری وجود نداشته باشد.
- این امر، فعال شدن مراکز درد در مغز را آسان تر می کند؛ پیام های درد از نقاط مختلف مغز می آیند – نواحی که واکنش های جنگ یا ترس، حرکت، احساسات، حل مشکل و یادگیری را کنترل می کنند. تقریبا تمام سیستم های بدن می توانند تحت تاثیر درد مزمن قرار گیرند.
- مغز و سیستم عصبی با ایجاد درد، به واکنش نشان دادن ادامه می دهند. این فرآیند، احساسات یا افکار مرتبط با ناحیه مشکل را افزایش می دهند.
در این نقطه، هرگونه داده حسی می تواند مراکز درد را فعال کند. حتی فکر کردن در مورد آن یا خواندن کلمه درد می تواند احساس درد را تحریک کند.
درد در مغز است: برای محافظت از فرد، مغز تصمیم به افزایش سطح هوشیاری می گیرد.
علائم سندرم درد مزمن
احساسی که سندرم درد مزمن ایجاد می کند در هر فرد متفاوت بوده و بسیار شخصی است. اینکه هر چند وقت یک بار رخ می دهد، شدت آن چقدر است یا طول مدت آن، از فردی به فرد دیگر قابل پیش بینی نیست.
افراد مبتلا به این درد معمولا نسبت به موارد زیر گله دارند:
- به نظر می رسد همه چیز در همه جا درد می کند.
- ممکن است بعضی نقاط به طور ناگهانی تیر بکشد.
- به نظر می رسد درد، به خودی خود تصمیم می گیرد.
- فرد، علائم احساس می کند، حتی با وجود اینکه هیچ کاری انجام نداده است.
- با فکر کردن به آن، اوضاع تشدید می شود.
- مواجه شدن با شرایط ناراحت کننده، درد تشدید می شود.
- اضطراب و افسردگی بیشتر می شود.
- فرد احساس می کند علائم از ناحیه ای به ناحیه دیگر منتشر می شود.
- فرد احساس خستگی داشته و از انجام فعالیت های طبیعی خود می ترسد.
این گله و شکایت ها در افراد مبتلا به سندرم درد مزمن شایع هستند. اگرچه به این معنی نیست که وضعیت فیزیکی فرد رو به وخامت است؛ ممکن است فقط به این معنی باشد که سیستم بدن، حساس تر شده است.
علائم و نشانه ها
تحقیقات نشان می دهد احتمالا علائم زیر با سندرم درد مزمن مرتبط است:
ترس : فردی که به درد مزمن مبتلاست، به آسانی شروع به ترسیدن از افزایش درد می کند. در نتیجه، شروع به پرهیز از فعالیت می کند. کم کم متوجه می شود برای انجام کارهای روزانه، بیشتر به اعضای خانواده متکی است.
سفتی بدن هنگام تلاش برای افزایش فعالیت: گاهی سفتی باعث می شود فرد احساس کند بدنش برای انجام فعالیت های روزانه، توانایی کافی را ندارد.
دیکاندیشنینگ : حرکت ندادن بدن، تحمل فرد را برای شروع دوباره فعالیت، کم می کند.
فعال نبودن فرد به مدت طولانی باعث تضعیف عضلات و کوچک شدن آن ها به علت عدم استفاده شده و همین امر می تواند ریسک افتادن را افزایش دهد.
کاهش گردش خون : عدم فعالیت، جریان خون لازم برای سلول ها را کاهش می دهد. بافت های بدن، اکسیژن موردنیاز خود را دریافت نمی کنند.
در نتیجه، سلامت همیشگی خود را نخواهند داشت و همین امر می تواند باعث احساس خستگی و کمبود انرژی شود.
افزایش وزن و/یا تشدید عارضه های دیگر: کاهش فعالیت می تواند منجر به افزایش ناخواسته وزن شود.
افزایش وزن و عدم فعالیت می تواند علائم عارضه های دیگری مانند دیابت و فشار خون بالا را تشدید کند. درد مزمن نیز معمولا با احساس اضطراب یا افسردگی مرتبط است.
مصرف زیاد دارو : گاهی بیماران مبتلا به درد مزمن، تمایل به افزایش مصرف دارو دارند تا با این روش، خود را از درد رهایی دهند.
این رفتارهای فردی عبارت اند از:
- جستجو در مطب پزشکان مختلف یا سایر اعضای کادر درمان و بیمارستان ها به امید یافتن راه حل.
- دشواری در انجام وظایف شغلی. برخی از این افراد حتی به دنبال از کارافتادگی هستند.
- دوری از موقعیت های اجتماعی یا اعضای خانواده.
- با تداوم درد، فرد احساساتی مانند تلخی، نا امیدی یا افسردگی را در وجود خود می یابد. حتی برخی اذعان داشته اند که به خودکشی نیز فکر کرده اند.
در صورت وجود این احساسات، لازم است به پزشک اطلاع داده شود تا با تجویز داروهای مناسب، حال بیمار بهتر شود.
نحوه تشخیص
متخصص طب فیزیکی و توانبخشی، ارزیابی جامعی را به صورت زیر انجام خواهد داد:
- سوالات معینی را در مورد وضعیت سلامت فرد در گذشته و حال و مصرف دارو می پرسد.
- سوالاتی را در مورد علائم فرد می پرسد: مکان، شدت، چگونگی و زمان وقوع درد و سوالاتی را نیز برای تصویر سازی واضح از موقعیت فرد مطرح می کند.
- از بیمار می خواهد پرسش نامه هایی را در مورد درد و عملکرد پر کند تا متوجه شود درد چگونه توانسته زندگی روزانه فرد را تحت تاثیر قرار دهد.
- تست ها و حرکاتی را بر روی بیمار اجرا خواهد کرد. این تست ها به تشخیص مشکلات مربوط به انعطاف پذیری، استحکام عضلانی، تحرک مفصلی و حرکت کمک می کند.
برخی تست های مشخص به رد هرگونه بیماری جدی مانند وجود فشار بر روی عصب یا بیماری زمینه ای کمک می کند.
- چگونگی به کار بردن اعضای بدن در خانه، کار و فعالیت های اجتماعی/فراغت را بررسی می کند. این اطلاعات به درمانگر در تجویز برنامه ای با هدف بهبود کیفیت زندگی فرد کمک می کند.
اغلب اوقات تست های تصویربرداری مانند اشعه ایکس، سی تی اسکن و ام آر آی به تشخیص علت درد مرمن کمک نمی کند.
اگرچه، در صورتی که متخصص طب فیزیکی و توانبخشی مشکوک شود که ممکن است علت درد، عارضه زمینه ای جدی باشد، بیمار را برای ارزیابی ارجاع خواهد داد.
متخصص طب فیزیکی و توانبخشی بهترین تشخیص و درمان را برای درد مزمن انجام دهد.
نقش متخصص طب فیزیکی و توانبخشی در درمان سندرم درد مزمن
متخصص طب فیزیکی و توانبخشی، در آموزش اطلاعات لازم در مورد درد مزمن و بهبود کیفیت زندگی با بیمار همکاری خواهد کرد.
او به بهبود حرکت فرد کمک خواهد کرد، استراتژی های مدیریت درد را به او آموزش و در بسیاری از موارد، درد او را کاهش خواهد داد.
تمام دردهای مزمن مشابه نیستند. درمانگر، معاینه بالینی و نتایج تست فرد را ارزیابی کرده و برنامه درمانی به خصوصی را برای وی طراحی خواهد کرد.
درمان های طب فیزیکی و توانبخشی شامل موارد زیر است:
براساس نتایج حاصل از معاینه و شرح حال بیمار و تشخیص دقیق درمان را شروع میکند.
- آموزش با هدف بهبود دانش و فهم درد مزمن – اینکه چگونه رخ می دهد و با آن چه می شود کرد. درمانگر، چگونگی مدیریت درد را به بیمار خواهد آموخت و او را در بازگشت به فعالیت های روزانه کمک خواهد کرد.
- تمرینات استقامتی و انعطاف پذیری برای کمک به حرکت بهتر و با رنج کمتر. درمانگر، برنامه ای شامل تمرینات درجه بندی شده –حرکاتی که به تدریج بر اساس توانایی های فرد افزایش می یابد – را طراحی خواهد کرد.
این تمرینات به بهبود هماهنگی و حرکت فرد کمک کرده و استرس و کشش وارد بر بدن و درد را کاهش می دهد.
تمرینات درجه بندی شده به آموزش مغز برای تشخیص ناحیه مشکل بدون افزایش پیام های خطر کمک خواهد کرد.
- منوال تراپی که شامل تکنیک های به خصوصی است که با دست انجام شده و برای ماساژ یا به حرکت درآوردن مفاصل سفت و بافت های نرم به کار می رود.
منوال تراپی برای افزایش محدوده حرکتی، بهبود کیفیت بافت ها و کاهش درد به کار می رود.
- آگاهی از وضعیت قرارگیری بدن و آموزش مکانیک بدن برای کمک به بهبود وضعیت قرارگیری بدن و حرکت. این آموزش، فرد را قادر می سازد در زمان انجام فعالیت ها و حتی هنگام استراحت، به طور موثرتر از بدن خود استفاده کند.
درمانگر به تنظیم حرکت در محل کار یا هنگام انجام کارهای روزانه یا کارهای تفریحی کمک خواهد کرد تا درد وی را کاهش و توانایی او را افزایش دهد.
متخصص طب فیزیکی و توانبخشی، تعیین خواهد کرد کدام یک از این درمان ها در بهبود عارضه فرد تاثیر دارد.
آیا امکان پیشگیری از این آسیب یا عارضه وجود دارد؟
تحقیقات نشان می دهد درمان فوری درد به پیشگیری از درد مزمن کمک می کند. درد را دست کم نگیرید. درد جدی یا دردی که مطابق انتظار بهبود نیابد، باید درمان شود.
متخصص طب فیزیکی و توانبخشی با هدف پیشگیری از درد مزمن، درد را درمان میکند و استراتژی هایی را به کار خواهد گرفت، مانند:
- ادامه فعالیت های روزانه تا حد ممکن
- پرهیز از استراحت های طولانی مدت در تختخواب. این کار، درد را بهبود نبخشیده و حتی ممکن است آن را شدت بخشد. استراحت های طولانی، فرد را در معرض خطر مشکلات دیگر از جمله ضعف عضلات و استخوان ها، افزایش وزن و گردش خون ضعیف قرار می دهد.
- بهبود وضعیت قرارگیری بدن. درمانگر، به تنظیم وضعیت قرارگیری بدن کمک خواهد کرد تا بدن بتواند با حفظ کارایی بهینه، فشار مفصلی را کاهش داده و علائم نیز بهبود یابد.
- انجام تمریناتی با هدف بهبود توانایی درک ناحیه درگیر در بدن. درمانگر، تمریناتی را به فرد آموزش خواهد داد تا به کمک آن ها، محدوده حرکتی و استقامت فرد را برای انجام فعالیت های روزانه برگرداند.
- انجام مدیتیشن، ریلکسیشن و تمرینات ذهنی برای کمک به کاهش استرس و تنش ماهیچه ای.
- یادگیری کامل در مورد عارضه. این کار به فهم بهتر اتفاقاتی که در بدن در حال وقوع است، کمک می کند تا فرد نگران هر درد یا علامت جدید نشود.
- حفظ سطح فعالیت لازم و بهبود سلامت کلی.
به چه نوع متخصص طب فیزیکی و توانبخشی نیاز است؟
تمام متخصصین طب فیزیکی و توانبخشی از طریق آموزش و تجربیات بالینی قادرند عارضه ها یا آسیب های مختلفی را درمان کنند.
نکات کلی پیرامون یافتن متخصص طب فیزیکی و توانبخشی مناسب:
- از خانواده، دوستان یا سایر اعضای کادر درمان مشورت بگیرید
- هنگام تماس با کلینیک طب فیزیکی و توانبخشی ، در مورد تجربه متخصص طب فیزیکی و توانبخشی در کمک به افراد مبتلا به درد مزمن بپرسید
- آمادگی تشریج جزئی علائم خود را داشته باشید و فعالیت هایی را که باعث تشدید علائم می شود با متخصص طب فیزیکی و توانبخشی در میان بگذارید.
دکتر زهره عشقی پزشک متخصص طب فیزیکی و توانخبشی در شیراز، ارائه کننده خدمات درمان بیماری های اسکلتی و عضلانی در شیراز، برای دریافت نوبت حضوری جهت معاینه، تشخیص و درمان با اطلاعات صفحه تماس با ما و مطب ارتباط برقرار کنید.
