گرفتگی پا، انقباضات عضلانی غیر ارادی و دردناکی است که می تواند چند ثانیه یا چند دقیقه ادامه پیدا کند. این گرفتگی، خواب، برنامه روزانه تمرینات و کیفیت عمومی زندگی فرد را تحت تاثیر قرار می دهد.
برخی عارضه ها و داروها می تواند منجر به این گرفتگی شده و فاکتورهای ریسکی نیز وجود دارد که باید از آن ها پرهیز شود.
در زمان ایجاد گرفتگی، سعی کنید عضله را خم کرده، کیسه آب گرم یا یخ روی محل موردنظر قرار داده و آن را ماساژ دهید.
گرفتگی پا غیر قابل پیش بینی و آزاردهنده بوده و می تواند خواب، برنامه تمرینی روتین و کیفیت کلی زندگی را تحت تاثیر قرار دهد. در صورت وجود نگرانی در مورد طول مدت درمان گرفتگی پا یا وجود یک عارضه جدی، به پزشک مراجعه کنید. برای درمان گرفتگی پا در شیراز به متخصص طب فیزیکی و توانبخشی دکتر زهره عشقی مراجعه کنید.
گرفتگی پا چیست؟
گرفتگی پا، درد عضلانی شدید، غیر ارادی و ناگهانی است که معمولا در ساق پا یا ران رخ می دهد. گاهی اوقات گرفتگی باعث اسپاسم پا می شود. با وجود دردناک بودن، اما این گرفتگی ها معمولا بی ضرر هستند.
گرفتگی پا می تواند به شدت ناخوشایند، دردناک و یا حتی غیر قابل تحمل باشد. ممکن است با وجود گذشت چند ساعت از برطرف شدن گرفتگی، فرد همچنان در عضلات موجود در این ناحیه احساس درد داشته باشد.
درمان خانگی گرفتگی پا
سعی کنید عضله درگیر را با قدرت تحت کشش قرار دهید (برای مثال، با خم کردن کف پا به سمت بالا، عضله ساق پا را بکشید).
پای خود را تکان داده، ماساژ داده یا هرطور شده راه بروید. استفاده از یخ یا کیسه آب گرم نیز می تواند مفید واقع شود.
گرفتگی پا در شب
گرفتگی عضله پا، خصوصا در هنگام شب بسیار شایع و طبیعی است. گرفتگی پا در زمانی از شب رخ می دهد که فرد، فعالیت زیادی نداشته یا خوابیده است. گاهی این گرفتگی، فرد را از خواب بیدار کرده و باعث می شود وی در تمام شب احساس درد کند.
تعداد دفعات تکرار گرفتگی عضله پا به شخص بستگی دارد (هر سال، ماه، هفته یا هر شب یک بار). گرفتگی شبانه می تواند در هر فردی و در هر سنی رخ دهد اما اغلب اوقات در افراد مسن تر دیده می شود.
در میان بزرگسالان بالای 60 سال، 33% افراد، حداقل هر دو ماه یک بار دچار گرفتگی شبانه می شوند. تقریبا هر بزرگسال بالای 50 سال، حداقل یک بار دچار گرفتگی شده است.
هفت درصد از کودکان نیز به همین صورت هستند. تقریبا 40% از زنان باردار نیز گرفتگی شبانه را تجریه می کنند. باور بر این است که علت این امر، کشیدگی عضلات در اثر وزن اضافی حاصل از بارداری است. 75% از تمام موارد گزارش شده از گرفتگی عضله پا در شب رخ داده اند.
چه افرادی دچار گرفتگی عضله پا می شوند؟
هرچه سن بالاتر باشد، احتمال ابتلا به گرفتگی پا بیشتر است، زیرا تاندون ها به طور طبیعی با افزایش سن کوتاه تر می شوند.
احتمال ابتلا در زنان نیز بیشتر است. حداکثر 60% از بزرگسالان و 40% از کودکان و نوجوانان در شب دچار گرفتگی پا می شوند.
گاهی گرفتگی عضله پا می تواند نشانه یک عارضه جدی است. در صورت وجود نگرانی در مورد ابتلا به عارضه جدی، فورا با پزشک تماس گرفته و علائم خود از جمله گرفتگی پا را گزارش دهید.
تفاوت بین گرفتگی پا و سندرم پای بی قرار چیست؟
اگرچه گرفتگی پای شبانه و سندرم پای بی قرار، هر دو در شب یا هنگام استراحت رخ می دهند، سندرم پای بی قرار باعث ایجاد درد شدید نمی شود.
سندرم پای بی قرار ناخوشایند است اما دردناک نیست. این سندرم، احساس خزشی ایجاد کرده و باعث می شود فرد تمایل پیدا کند پای خود را تکان دهد. با حرکت دادن پا، بی قراری فروکش کرده اما همچنان احساس ناراحتی پایدار است.
بیشتر بخوانید : علائم و درمان سندرم باند ایلیوتیبیال
علل گرفتگی پا
برخی گرفتگی ها بی دلیل رخ داده و “ناشناخته” نامیده می شوند. گرفتگی های “ثانویه” نشانه یک عارضه جدی تر هستند. علت اصلی گرفتگی های ناشناخته، جای بحث دارد اما دلایل احتمالی آن عبارت است از:
- تخلیه عصبی غیر ارادی
- محدودیت در منابع خونی
- استرس
- فعالیت شدید و بیش از حد
زنان باردار، اغلب در طول روز و شب دچار گرفتگی می شوند. دلایل احتمالی این گرفتگی شبانه عبارت است از:
- نشستن به مدت طولانی
- استفاده بیش از حد از عضلات
- ایستادن یا کار کردن روی زمین های بتنی
- نشستن ناصحیح
این احتمال وجود ندارد که گرفتگی عضله پا منجر به موارد زیر شود:
- شکستگی استخوان
- از هوش رفتن
- حالت تهوع
- بی حسی
داروهایی که باعث گرفتگی عضله پا می شوند
داروها، عوارض جانبی دارند. این امکان وجود دارد که داروی تجویزی مصرفی باعث گرفتگی عضله پا شود. در این صورت با همکاری پزشک، مزیت های دارو را در مقابل عوارض جانبی آن بررسی کنید.
ممکن است پزشک، داروی دیگری را که فاقد عارضه جانبی است، تجویز کند. داروهایی که دارای عوارض جانبی بوده و باعث گرفتگی می شوند عبارت اند از:
- البوترول
- استروژن های ترکیبی
- کلونازپام
- ادرارآورها
- گاباپنتین
- ناپروکسن
- پریگابالین
- استاتین
- زولپیدم
سایر داروها عبارت اند از : آموکسی سیلین، بروموکریپتین، بوپروپیون، کرومیوم، سیناکلست، سیپروفلوکساسین، سیتالوپرام، دونپزیل، ازوپیکلون، فلوکستین، آهن ساکروز، لانسوپرازول، لوالبوترول، لووتیروکسین، متفورمین، نیکونیتیس اسید، نیفدیپین، ریواستیگمین، سرترالین، تلمیزارتان، تریپاراتید و تریپاراتید رالوکسیفن.
چه مشکلات پزشکی می تواند باعث گرفتگی عضله پا شود؟
گاهی اوقات گرفتگی عضله پا بدون هیچ دلیلی رخ داده و گاهی نیز نشانه یک عارضه جدی است. در صورت ابتلا به هریک از عارضه های زیر، احتمالا انقباض ماهیچه پا نتیجه آن ها است.
گرفتگی عضله پا می تواند نشانه انتخاب یکی از سبک های زندگی زیر باشد:
- اعتیاد به الکل
- بارداری
- کم آبی
گرفتگی می تواند نشانه عارضه های جدی زیر باشد:
- ALS : بیماری پیش رونده عصبی-عضلانی
- بیماری قلبی-عروقی : عارضه های قلبی ناشی از وجود لخته خونی یا بیماری عروق خونی و نیز بیماری شریان کرونر که در آن، شریان های کرونر دچار تنگی یا انسداد می شود.
- سیروز کبدی : ایجاد زخم در کبد
- دیابت : نوعی از بیماری که مانع از استفاده صحیح بدن از غذای مصرفی می شود.
- صافی کف پا : عدم وجود قوس در پا
- هایپوکالمی : کمبود پتاسیم در بدن
- نارسایی کلیوی : عارضه ای که درآن، یک یا هر دو کلیه کار خود را به درستی انجام نمی دهد.
- آرتروز مفاصل : فرسایش غضروفی که از استخوان ها محافظت می کند و نیز تنگی کانال کمری که شامل تنگی کانال ستون فقرات در بخش کمری است.
- پارکینسون : یک اختلال حرکتی نورولوژیکی.
- بیماری شریان محیطی : تنگی شریان ها و نیز نوروپاتی محیطی که به معنی آسیب یا اختلال در عملکرد یک یا چند عصب است.
درمان های سرطان از جمله شیمی درمانی می تواند باعث آسیب عصبی و در نتیجه گرفتگی شود.
برخی شایعات وجود دارد که گرفتگی می تواند نشانه یکی از عارضه های زیر نیز باشد. خوشبختانه این طور نبوده و انقباض ماهیچه پا نشانه موارد زیر نیست:
- زایمان طبیعی
- سرطان ریه
- یائسگی
- ام اس
علائم گرفتگی پا
متاسفانه، گرفتگی بسیار ناگهانی رخ می دهند. هیچ علائم هشداردهنده برای این گرفتگی وجود ندارد. اگرچه، فاکتورهای ریسکی مانند بارداری و مصرف دارو وجود دارد که اثر جانبی آن ها، گرفتگی عضله پا است.
تشخیص گرفتگی پا
لازم است پزشک، اطلاعات لازم را در مورد سابقه پزشکی، دارو و شرایط فرد داشته باشد. علائم خود را به پزشک گزارش داده و اطلاعات زیر را نیز انتقال دهید:
- گرفتگی ها از چه زمانی شروع شده است.
- درد، چه احساسی ایجاد می کند
- گرفتگی ها چه زمانی رخ می دهند (مثلا شب یا پس از فعالیت شدید)
- گرفتگی ها چه مدت ادامه پیدا می کنند
- سایر علائمی که تجربه کرده اید
پزشک، تفاوت بین گرفتگی پا و دیگر عارضه های مشابه را بیان خواهد کرد:
- لنگش
- نوروپاتی محیطی
- التهاب عضلانی
- سندرم پای بی قرار
به منظور تمایز بین این عارضه ها، پزشک:
- ضربان قلب را چک می کند
- حس های فیزیکی را ارزیابی می کند
- رفلاکس عمیق تاندون را تست می کند
- قدرت پا را تست می کند
آیا برای تشخیص گرفتگی عضله پا به انجام تست نیاز است؟
تست خون، ادرار و دیگر تست های روتین، در تشخیص گرفتگی موثر نبوده اما می تواند در تشخیص عارضه های پیشینی که گرفتگی پا یکی از علائم آن ها است، مفید واقع شود.
برای مثال، احتمالا پزشک، تست های روتین مانند تست فشار خون و نیز آزمایشات لازم برای تشخیص ریسک بیماری های قلبی و عروقی را اجرا خواهد کرد.
پزشک، چه سوالاتی را در مورد گرفتگی عضله پا می پرسد؟
پزشک برای تشخیص صحیح، سوالات زیر را در مورد گرفتگی و انقباض پا می پرسد:
- چه زمانی دچار گرفتگی عضله پا می شوید؟
- گرفتگی، هر چند وقت یک بار رخ می دهد؟
- انقباض ماهیچه پای خود را چگونه توصیف می کنید؟
- گرفتگی عضله پا، چقدر طول می کشد؟
- به چه عارضه هایی مبتلا هستید؟
- آیا علائم مربوط به عارضه دیگری را نیز تجربه کرده اید؟
درمان گرفتگی پا
متاسفانه در زمان وقوع گرفتگی، هیچ راه حل جادویی برای تسکین فوری درد وجود ندارد. با این وجود، هشت گام برای خلاص شدن از گرفتگی عضله پا وجود دارد: کشش : در حالی که انگشتان پای خود را به سمت ساق می کشید، پای خود را صاف کرده و سپس خم کنید.
- ماساژ : از دست های خود یا یک غلتک برای ماساژ عضلات استفاده کنید.
- ایستادن : بلند شوید. پای خود را به زمین فشار دهید.
- راه رفتن : در هنگام ره رفتن، پای خود را تکان دهید.
- استفاده از گرما : از کیسه یا دوش آب گرم استفاده کنید.
- استفاده از یخ : یک کیسه یخ را داخل حوله پیچیده و روی ناحیه موردنظر قرار دهید.
- مصرف مسکن : برای کمک به کاهش درد از ایبوپروفن یا استامینوفن استفاده کنید.
- بالا بردن : پس از آغاز گرفتگی، پای خود را بالا ببرید.
- کشش : در حالی که انگشتان پای خود را به سمت ساق می کشید، پای خود را صاف کرده و سپس خم کنید.
کدام حرکات کششی به رفع گرفتگی عضله پا کمک می کند؟
در صورتی که گرفتگی در عضله ساق پا است، روش زیر را امتحان کنید: در حالی که ایستاده اید، پای خود را صاف کرده و کف پای خود را تا زمانی که انگشتان به سمت ساق اشاره کنند، خم کنید.
در حالت دیگر نیز می توانید روی پاشنه پای خود راه بروید.
چه زمانی نیاز به درمان گرفتگی عضله پا در اورژانس است؟
در صورتی که گرفتگی بیش از 10 دقیقه ادامه پیدا کرده یا درد آن غیر قابل تحمل شده باشد و یا در مواردی که گرفتگی پس از لمس یک ماده سمی یا عفونی رخ داده باشد، باید به اورژانس مراجعه کرد.
برای مثال، اگر بریدگی پوست با آلودگی تماس پیدا کند، ممکن است موجب ابتلا به یک عفونت باکتریایی شود. تماس با جیوه، سرب و دیگر مواد سمی نیز می تواند علت مراجعه به اورژانس باشد.
آیا جراحی می تواند به گرفتگی و انقباض پا کمک کند؟
در حال حاضر، جراحی برای درمان گرفتگی عضله پا توصیه نمی شود.
پیشگیری از گرفتگی پا
متخصصین نمی توانند تضمین کنند دیگر هرگز به گرفتگی دچار نمی شوید، اما راه هایی برای کاهش ریسک آن وجود دارد.
- آب بدن خود را حفظ کنید (هر روز شش تا هشت لیوان آب بنوشید. الکل و کافئین زیاد مصرف نکنید)
- میزان خواب خود را تنظیم کنید. اگر به پشت می خوابید، از بالش برای نگه داشتن انگشتان پا به سمت بالا استفاده کنید.
در صورتی که به شکم می خوابید، سعی کنید پای خود را از انتهای تخت آویزان کنید.
- پیش از خواب، عضلات پای خود را به آرامی بکشید.
- پتو و ملحفه ها را دور پای خود نپیچید تا انگشتان پا دچار انحراف نشوند.
- کفش های سایز مناسب بپوشید.
- به طور مکرر تمرینات مربوط به پا انجام دهید.
- پیش از تمرین و پس از آن، عضلات خود را بکشید.
- دقیقا پیش از رفتن به رختخواب، تمرینات سبک انجام دهید. روی تردمیل راه بروید یا چند دقیقه دوچرخه سواری کنید.
چه نوع کشش هایی به پیشگیری از گرفتگی ماهیچه پا کمک می کند؟
برای پیشگیری از گرفتگی، اقدامات زیر را امتحان کنید: با یک متر فاصله از دیوار بایستید. به جلو خم شوید. در حالی که پاها همچنان روی زمین هستند، با دست خود، دیوار را لمس کرده و این کار را حداقل به مدت پنچ دقیقه چند بار تکرار کنید.
چگونه می توان از خود مراقبت کرد؟
به کمک پزشک، یک برنامه درمانی شامل روش های پیشگیری و درمان در لحظه طراحی کنید. اجزای برنامه پیشگیری شامل فعالیت های متعددی است که می توانید هر روز انجام دهید:
- تمرین : هر روزه تمرینات مربوط به پا را انجام داده و پیش از خواب، کمی راه رفته یا دوچرخه سواری کنید.
- آب رسانی: هر روز هشت لیوان آب نوشیده و از نوشیدنی های الکلی و کافئین دار پرهیز کنید.
- دارو و ویتامین : تمام ویتامین ها و داروها را مطابق نسخه پزشک مصرف کنید.
- فضای تخت خود را تجهیز کنید : یک کیسه آب گرم و غلتک ماساژ را نزدیک تخت خود قرار دهید.
- کفش : از کفش های مناسب استفاده کنید.
- وضعیت خوابیدن : مدل های مختلف خوابیدن را امتحان کنید تا ببینید کدام یک بهتر است.
- کشش : پیش و پس از تمرین و پیش از خواب پای خود را بکشید.
چه زمانی لازم است برای گرفتگی عضله پا به پزشک مراجعه کرد؟
در صورتی که گرفتگی به شدت دردناک بوده، به طور مکرر رخ دهد یا به مدت طولانی ادامه پیدا کند، باید به پزشک مراجعه کرد.
در صورت وجود هر یک از علائم زیر علاوه بر گرفتگی عضله پا نیز باید با پزشک مشورت شود:
- گرفتگی عضله در سایر بخش های بدن
- درد قابل توجه
- تورم یا قرمزی در پا
- تغییر در پوست پا
- برخاستن مکرر از خواب به خاطر گرفتگی
- وجود هرگونه ناهنجاری در مایعات بدن یا عدم تعادل الکترولیتی
- وجود نگرانی در مورد اینکه گرفتگی، نشانه یک عارضه جدی زمینه ای باشد.
از پزشک باید چه سوالاتی درمورد گرفتگی پا پرسید؟
- آیا فکر می کنید گرفتگی عضله پا، نشانه یک عارضه زمینه ای است؟
- آیا ممکن است بهترین تمرینات برای کشش عضلات را به من نشان دهید؟
- آیا ممکن است بهترین تکنیک های ماساژ را برای کمک به گرفتگی عضله پا به من نشان دهید؟
- آیا مصرف دارو برای گرفتگی ماهیچه پا، برای من خطری ندارد؟ چه داروهایی باید مصرف کنم؟
- آیا توصیه می کنید به متخصص طب فیزیکی و توانبخشی، متخصص خواب، ماساژ تراپیست یا متخصص دیگری مراجعه کنم؟
- آیا باید مراقب علائم دیگری به غیر از گرفتگی پا باشم که ممکن است نشان دهنده عارضه جدی تری باشد؟
- هرچند وقت یک بار لازم است برای گرفتگی به شما مراجعه کنم؟
بیشتر بخوانید : درمان کشیدگی مچ پا در شیراز
دکتر زهره عشقی پزشک متخصص طب فیزیکی و توانبخشی در شیراز، ارائه کننده خدمات درمان بیماری های اسکلتی و عضلانی و مفاصل، برای دریافت نوبت حضوری جهت معاینه، تشخیص و درمان با شماره تلفن های 07132357021 یا 09337255000 تماس بگیرید.
آدرس کلینیک : شیراز، خیابان زند، روبروی بیمارستان فقیهی (سعدی)، حد فاصل صورتگر و پوستچی، ساختمان هانیه، طبقه دوم، واحد 7
