اختلال بلع یا دیسفاژی (DP) عارضه ای است که به علت مختل کردن عملکرد بلع در اثر تغییر مسیر عبور غذا از حلق و تغییر فازهای حلق و مری، مانع از عبور لقمه های غذا از دهان به معده می شود.
13 درصد از افراد بالای 65 سال و تقریبا 33 درصد از افراد بالای 80 سال دچار دیسفاژی می شوند، البته احتمال ابتلا به آن بعد از سکته مغزی 55 درصد است.
شایع ترین عوارض مرتبط با این اختلال عبارتند از: خفگی، پنومونی آسپیراسیون، سوء تغذیه و کاهش فعالیت بدنی. هر کدام از آنها باید با دقت ویژه و جداگانه مورد توجه قرار گیرند.
تمرین و ورزش در بهبود دیسفاژی نقش بسیار مهمی دارد.
فیزیوتراپیست ها برای درمان دیسفاژی، ورزش های مناسب را با توجه به علائم هر فرد پیشنهاد می کنند. ماهیچه های گلو و مری، غذا و مایعات را از دهان تا معده له می کنند.
در صورت با مشکل مواجه شدن این فرآیند، انجام برخی تمرین ها ممکن است در بهبود عملکرد بلع تاثیر داشته باشد.
هدف فیزیوتراپیست از فیزیوتراپی اختلال بلع محافظت از راه هوایی و حفظ مصرف مواد مغذی است.
برای انجام بهتر بلع، ماهیچه ها باید نحوه درست کار کردن و حرکت دادن غذا در دهان را دوباره یاد بگیرند.
فیزیوتراپیست قبل از پیشنهاد ورزش، احتمالا نحوه بلع آب توسط بیمار را بررسی می کند.
فیزیوتراپی می تواند با کار بر روی بهبود قدرت و هماهنگی عضلات درگیر در بلع، نقش مهمی در مدیریت دیسفاژی داشته باشد.
در اینجا به چند تکنیک رایج فیزیوتراپی که در مدیریت دیسفاژی کاربرد دارند، اشاره می کنیم:
یک آسیب شناس گفتار و زبان یا فیزیوتراپیست می تواند تمریناتی را برای بهبود قدرت و هماهنگی ماهیچه های مسئول بلع تجویز کند.
تمرینات سر و گردن، تمرینات زبان و لب و تمرینات متمرکز بر عضلات مورد استفاده در تنفس نمونه هایی از این نوع تمرینات هستند.
در این تکنیک به منظور بهبود قدرت و هماهنگی عضلات بلع، از یک جریان الکتریکی ضعیف برای تحریک این عضلات استفاده می شود.
در این تکنیک از مایعات سرد یا گرم برای تحریک رفلکس بلع و بهبود هماهنگی عضلات استفاده می شود.
بیشتر بخوانید :بهترین مرکز توانبخشی در شیراز
این تکنیک با استفاده از حسگرهایی برای نظارت بر فعالیت ماهیچه ها در حین بلع، به بیمار بازخورد ارائه می دهد تا بیمار با کمک آن بتواند روش بلع خود را تصحیح کند.
قرار گیری بدن در برخی حالات می تواند بلع را آسان تر کند. فیزیوتراپیست می‌تواند پوسچرهای تسهیل کننده بلع، مانند خم کردن سر به جلو یا به اطراف را به بیمار آموزش دهد.
یک فیزیوتراپیست می تواند راه های اصلاح رژیم غذایی و عادات غذایی مناسب برای تسهیل بلع را به بیمار و اعضای خانواده او آموزش دهد. آنها همچنین در مورد راه های مقابله با تأثیر عاطفی و اجتماعی دیسفاژی بیمار را راهنمایی می کنند.
به طور کلی، فیزیوتراپی می تواند نقش مهمی در مدیریت اختلال بلع داشته باشد و با همکاری یک فیزوتراپیست با متخصص مغز و اعصاب می توان به یک برنامه درمانی جامع رسید.
تمرینات توانبخشی، فیزیولوژی بلع را از لحاظ قدرت، سرعت یا زمان تغییر داده و بهبود می بخشد و هدف آن برخلاف مداخلات جبرانی که برای اثر کوتاه مدت استفاده می شوند، ایجاد یک اثر طولانی مدت است.
تمرینات توانبخشی همچنین روی بازآموزی سیستم های عصبی-عضلانی برای ایجاد انعطاف‌پذیری عصبی نیز کار می کنند.
کار کردن شدید و مداوم روی هر سیستم عضلانی باعث ایجاد تغییراتی در اعصاب و الگوهای حرکتی آنها می‌شود. ورزش های توانبخشی را می توان به طور کلی به دو دسته زیر تقسیم کرد:
تمرینات بلع برای درمان دیسفاژی با هدف تغییر در فیزیولوژی بلع و ایجاد تغییرات طولانی مدت استفاده می شود.
انتظار می رود که تمرینات بر مکانیک بلع و جریان لقمه های غذا تأثیر بگذارد. مانور های به زور قورت دادن، مندلسون، سوپراگلوتیک و ماساکو نمونه هایی از این تمرینات بلع هستند.
در تمرینات بلع بسیاری از اصول نوروپلاستیسیتی اجرا می شود:
در تمرینات بدون بلع مانند تمرینات تقویت زبان، عمل بلع انجام نمی شود.
تمرینات بدون بلع برای بیمارانی که نمی توانند با دهان تغذیه کنند (با لوله تغذیه می شوند) یا افرادی که پس از عمل جراحی به طور موقت در خوردن غذاها محدودیت دارند، مناسب است.
بالا بردن سر و تکان دادن آن، تقویت زبان، صوت درمانی لی سیلورمن و تمرینات تقویت عضلات بازدمی برخی از تمرینات بدون بلع هستند.
در تمرینات بدون بلع چند اصل نوروپلاستیسیتی اجرا می شود، مانند:
بیماران مبتلا به دیسفاژی باید اقدامات احتیاطی خاصی را برای کاهش خطر خفگی یا آسپیراسیون انجام دهند. موارد زیر نمونه هایی از اقدامات احتیاطی هستند که باید رعایت شوند:
انجام این اقدامات احتیاطی، خطر بروز عوارض جانبی را برای بیماران مبتلا به دیسفاژی کاهش داده و بلع آنها را ایمن تر می کند. برای مشاوره فردی در مورد مدیریت دیسفاژی حتما با پزشک مشورت کنید.
بیشتر بخوانید : از دست دادن عملکرد عضلانی و درمان در شیراز
دیسفاژی یک بیماری شایع است که دلایل مختلفی از جمله اختلالات عصبی، ناهنجاری های ساختاری و سایر بیماری ها دارد.
علائم دیسفاژی بسته به علت زمینه ای متفاوت می باشد، اما معمولا شامل اشکال در بلع غذا یا مایعات، سرفه یا خفگی در حین غذا خوردن و برگشت غذا یا مایعات است.
برای تشخیص دیسفاژی معاینه فیزیکی و آزمایش های مختلفی مانند آزمایش بلع، آندوسکوپی یا آزمایش بلع باریم انجام می شود.
درمان بسته به علت زمینه ای با دارو، جراحی یا لوله تغذیه انجام خواهد شد.
برای پیشگیری از مشکلات ناشی از دیسفاژی، آهسته غذا خوردن، جویدن کامل غذا، پرهیز از غذاهایی که بلع آنها سخت است و ترک سیگار و الکل توصیه می شود.
مجید حسن بیگی فیزیوتراپیست و عضو انجمن فیزیوتراپی ایران در شیراز، ارائه کننده خدمات فیزیوتراپی در شیراز. برای دریافت نوبت حضوری جهت معاینه، تشخیص و درمان با کلینیک فیزیوتراپی مهراز، با شماره تلفن 09010384525 تماس بگیرید.
آدرس کلینیک فیزیوتراپی مهراز: شیراز، خیابان اردیبهشت غربی، تقاطع خیابان فلسطین (باغشاه) و اردیبهشت، ساختمان امیران، طبقه 4
این پست آخرین بار ویرایش شد در 4 آذر 1402 08:39
درد لگن یا درد ناحیه پایین شکم در زنان بسیار شایع است و علل زیادی…
وزن بدن نقش مهمی در سلامت زانو دارد، به‌ویژه زمانی که صحبت از بیماری‌هایی مانند…
کمر درد مشکلی رایج است که افراد را در هر سنی تحت تاثیر قرار می‌دهد،…
من 65 ساله هستم و کمر درد دارم. آیا باید نگران باشم؟ بله 5 تا…
درد مفصل آرنج می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد و بر فعالیت‌های روزانه مثل…
آرتروز زانو یک بیماری فرساینده مفصل است که با درد زانو، سفتی و کاهش قدرت…