ترمیم و درمان آسیب غضروف مفصلی در شیراز
آسیب غضروف مفصلی، انتهای استخوان ها در مفاصل رخ می دهد. علائم این آسیب شامل درد، تورم، گیرافتادگی، خشکی و قفل شدن مفصل است.
درمان آن می تواند استراحت، یخ درمانی، بالا نگه داشتن مفصل، مصرف مسکن، فیزیوتراپی و جراحی باشد. همچنین درمان با روش های ارتوپدی، توان بخشی و پزشکی ورزشی ادامه می یابد.
متخصصان ما در کلینیک دکتر زهره عشقی در شیراز با ارزیابی شرایط شما و کمک به آگاه سازی برای تصمیم گیری نوع درمان اقدام به انجام آن می نمایند. پزشکان جراح ما برای پیوند منیسک، روش های اتوگرافت و آلوگرافت استخوانی و نیز متدهای ترمیم غضروف نسل دوم و سوم تخصص و تجربه کافی دارند.
آسیب غضروف مفصلی
وقتی در حال تماشای بازی دخترتان در مسابقات قهرمانی فوتبال دبیرستانی هستید. می بینید که به سرعت در زمین دویده و حالا پایش را محکم روی زمین قرار می دهد تا به سمت مخالف ضربه بزند. ناگهان زانویش را می گیرد. بعد از بازی زانوی او متورم و خشک شده و به شما می گوید که واقعا درد می کند.
وقتی این علائم بعد از چند روز از بین نمی روند، با یک پزشک قرار ملاقات می گذارید. پس از انجام معاینات جسمی و تجویز تست تشخیصی، ارتوپد به شما می گوید پای دخترتان از غضروف مفصلی که نوعی بافت اتصال دهنده که انتهای استخوان را در مفاصلی مانند آرنج و بازو می پوشاند، آسیب دیده است.
آسیب غضروف مفصلی یک آسیب رایج مفصلی به ویژه در بین کسانی است که فعالیت های بدنی دارند. این نوع از آسیب غالبا در زانو اتفاق می افتد، اما شامل لگن، بازو، شانه و مچ پا هم می شود.
در حالی که آسیب غضروف مفصلی دردناک می باشد و انجام فعالیت های روزانه را با دشواری همراه می سازد، درمان های مختلفی برای تسکین علائم آزاردهنده و نیز ترمیم و بازتوانی غضروف مفصلی آسیب دیده وجود دارد.
به گفته دکتر کریستینا آلن رئیس ارتوپدی و توانبخشی و پزشکی ورزشی ییل، درمان آسیب های غضروفی یکی از دشوارترین چالش ها در پزشکی است. درمان موفق آسیب های غضروف مفصلی سخت است و به مهارت فنی نیاز دارد.
غضروف مفصلی چیست؟
برای شناخت غضروف مفصلی بهتر است با تعریف اولیه آنها شروع کنیم. غضروف یک بافت محکم اما انعطاف پذیر است که به حرکت و کارکرد صحیح مفاصل کمک می کند.
مفصل ناحیه ای است که دو یا چند استخوان به وسیله آن به یکدیگر متصل می گردند. برای مثال زانو مفصلی است که استخوان ساق پا (تیبیا)، استخوان ران (فمور) و کشکک زانو (پاتلا) همه به هم وصل می شوند.
بیشترین نوع مفصل که با نام مفصل زُلاله ای (سینوویال) شناخته می شوند، امکان حرکت های زیادی را فراهم می کنند. مفاصل سینوویال شامل زانو، آرنج، لگن، مچ پا و مچ دست هستند.
این استخوان ها که در مفصل سینوویال به هم وصل می شوند با یک لایه نازک از غضروف به نام غضروف مفصلی پوشانده می شوند (معنی مفصلی در عبارت غضروف مفصلی به معنای ” ارتباط دهنده بین مفاصل” است).
غضروف مفصلی یک پوشش نازک و نرم و بادوام (تقریبا به استحکام مشمع روکش کف اتاق) است که در انتهای هر استخوان در قسمت مفصل قرار دارد.
مایعی که داخل مفاصل سینوویال وجود دارد باعث روانکاری در این غضروف ها می شود تا استخوان های مقابل هم – مثلا وقتی زانو یا بازو خم می شوند – بتوانند به راحتی و با کمترین اصطکاک روی یکدیگر بلغزند.
غضروف مفصلی یکی از دو نوع غضروف موجود در مفاصل است. نوع دیگر که به غضروف منیسک معروف است، وظیفه آن توزیع بار بین سطوح غضروف مفصلی می باشد.
بیشتر بخوانید : درمان روماتیسم مفصلی در شیراز
آسیب های غضروف مفصلی چگونه اتفاق می افتد؟
با وجود اینکه غضروف مفصلی قوی و محکم است می تواند وزن های سنگین را تحمل کند و چندین دهه مورد استفاده فرد قرار بگیرد، اما در اثر ضربه، جراحت یا استفاده بیش از حد دچار آسیب می شود.
آسیب های غضروف مفصلی می تواند ناشی از علل مختلفی باشد از جمله:
- ضربه های شدید به مفصل ناشی از آسیب های ورزشی یا زمین خوردن
- ضربه های کوچک اما مداوم به مفاصل
- پیچ خوردن مفصل در حالی که وزن فرد را تحمل می کند، مثلا پیچ خوردگی زانو وقتی پا در هنگام چرخش به طرز نامناسبی روی زمین قرار بگیرد
- سایش و پارگی تدریجی و افزایشی که معمولا بعد از گذشت چند دهه اتفاق می افتد
- هم راستا نبودن مفاصل به دلیل یک ناهنجاری مادرزادی یا آسیب دیدگی در گذشته
آسیب های غضروف مفصلی اغلب در زانو اتفاق می افتند اما لگن، مچ پا و شانه را هم شامل می شوند.
آسیب دیدگی در بسیاری از موارد به لایه نازک غضروف مفصلی در انتهای یک استخوان محدود می شود که به آن آسیب یا نقص کندرال می گویند (کندرال به معنای ” مرتبط با غضروف یا کارتیلاژ می باشد”).
آسیب های غضروفی معمولا به خودی خود بهبود نمی یابند و علت آن تاحدی به دلیل نبودن منبع خونی در غضروف مفصلی است تا بتواند خودش را ترمیم نماید.
علائم آسیب دیدگی غضروف مفصلی
آسیب های غضروف مفصلی می تواند علائم متعددی داشته باشد از جمله:
- درد و یا تورم در مفصل
- یک احساس گیرافتادگی هنگام خم کردن یا حرکت دادن زانو
- احساس و صدای خردشدن، ترق ترق یا ترکیدن در مفصل هنگام خم کردن یا حرکت دادن آن
- قفل شدن مفصل (ناتوانی در کشش کامل مفصل یا خم کردن آن)
- احساس از جا خارج شدن مفصل یا ناپایدار شدن آن
- خشکی مفصل
- کاهش دامنه حرکتی مفصل
برخی از آسیب دیدگی های غضروفی هیچ علامتی ندارند.
بیشتر بخوانید : نکاتی برای حفظ سلامت مفاصل : تمرینات و تغذیه
آسیب غضروف مفصلی چگونه تشخیص داده می شود؟
برای تشخیص آسیب ها و صدمات غضروف مفصلی معمولا به اطلاع از سوابق پزشکی فرد، انجام معاینه فیزیکی و تجویز یک یا چند تست تشخیصی نیاز است.
پزشک با پرسش درباره درد و علائم دیگر در ناحیه آسیب دیده و اطراف آن شروع می کند. وی احتمالا از جراحی های قبلی سوال می کند و اینکه آیا آسیب خاصی باعث ایجاد یا تشدید علائم شده و بعد به بررسی نوع فعالیت های فیزیکی که فرد انجام داده می پردازد.
پزشک در حین معاینه فیزیکی حرکت مفصل را بررسی می کند. او با خم کردن و چرخاندن مفصل به میزان درد، تورم، دامنه حرکتی و استحکام رباط را مشاهده می نماید.
همچنین ممکن است از بیمار بخواهد تا به طریق خاصی راه برود؛ مثلا اگر زانو آسیب دیده باشد، از بیمار می خواهد که با حالت اسکوات (چمباتمه) حرکت کند و یا مثل اردک راه برود.
احتمال دارد به تشخیص از طریق تصویربرداری شامل یک تصویربرداری اشعه ایکس با متد تحمل وزن (ایستاده) و یا رزونانس مغناطیسی یا همان ام آر آی نیاز باشد.
این تست ها به پزشک اجازه می دهند تا شدت آسیب دیدگی غضروف مفصلی، استخوان زمینه ای و بافت ها و رباط های اطراف آن را مشخص نماید. در افراد مبتلا به آرتروز که تحلیل غضروف بیشتر است، تصویربرداری با متد تحمل وزن، استخوان هایی را نشان می دهد که در حال لمس یکدیگرند.
گاهی اوقات برای کمک به تشخیص آسیب یا صدمه به غضروف مفصلی از روشی به نام آرتروسکوپی استفاده می شود.
آرتروسکوپی یک روش جراحی کم تهاجمی است که جراح یک یا دو شکاف کوچک روی پوست اطراف ناحیه آسیب دیده ایجاد می نماید و یک آرتروسکوپ –لوله نازکی به اندازه مداد که متصل به دوربین است – را همراه ابزار جراحی وارد مفصل می نماید.
این دوربین فیلمی از داخل مفصل به مانیتور می فرستد که جراح با این شیوه می تواند بافت ها و ساختار مفصل را ببیند.
درمان آسیب غضروف مفصلی
درمان و تراپی های متعددی از جمله روش های جراحی و غیرجراحی برای این عارضه وجود دارد. انتخاب درمان به چند فاکتور از جمله سن و میزان سلامت فرد، سطح فعالیت بدنی وی، فعالیت هایی که بعد از درمان انتظار می رود و نیز به نوع و شدت آسیب دیدگی غضروف مفصلی بستگی دارد.
درمان غیرجراحی
درمان های غیرجراحی برای تسکین علائم و جلوگیری یا کندسازی روند تخریب غضروف موثر هستند. درمان های غیرجراحی می توانند کیفیت زندگی را با کاهش درد و افزایش قدرت و حرکت بهبود دهند اما نمی توانند آسیب غضروف مفصلی را ترمیم کنند.
این روش ها غالبا در دوره های اولیه درمان یک آسیب یا زمانی که تحلیل غضروف زیاد باشد مثلا در بیمار مبتلا به آرتروز به کار می روند.
- استراحت
- استفاده از یخ در محل آسیب دیده روزانه و هر دوساعت یک بار به مدت 15 دقیقه برای کاهش تورم
- بالا نگه داشتن مفصل آسیب دیده برای کاهش تورم
- مصرف داروهای ضدالتهابی بدون نیاز به نسخه مانند استامینوفن برای کاهش درد و تورم
- اجتناب از ورزش و فعالیت هایی که باعث درد شده و نیاز به بکارگیری زیاد مفصل آسیب دیده دارد
- استفاده از بریس کاهنده فشار برای تخلیه (یا کم کردن وزن) آسیب غضروف
- تزریق کورتیکواستروئید برای کاهش تورم و درد
- درمان مکمل ویسکوز که یک پزشک در مفصل آسیب دیده اسید هیالورونیک تزریق می کند. این کار باعث روان شدن حرکت مفصل آسیب دیده شده و کاهش اصطکاک بین استخوان ها و نیز کاهش درد می شود.
اغلب پزشک بیمار را به یک فیزیوتراپیست ارجاع می دهد که به طراحی برنامه ورزشی و کششی خواهد پرداخت. هدف اینست که با تقویت ماهیچه های اطراف مفصل آسیب دیده، پایداری مفصل بهبود و دامنه حرکتی افزایش یابد.
بیشتر بخوانید : درمان آرتروز مفاصل در شیراز
درمان جراحی
از آنجا که غضروف مفصلی آسیب دیده به خودی خود ترمیم نمی شود، جراحی غالبا بهترین گزینه درمانی است. برخی جراحی ها با هدف بهبود علائم انجام می شوند در حالی که هدف برخی دیگر ترمیم و بازیابی غضروف مفصلی آسیب دیده است.
در بیشتر موارد جراحی غضروف مفصلی آسیب دیده از طریق آرتروسکوپی انجام می شود. باید توجه داشت که انواع جراحی عضروف مفصلی آسیب دیده جهت درمان آن غضروف هایی که بر اثر آرتروز تحلیل رفته اند طراحی نمی شود.
اما این تاثیر بیشتر این جراحی ها در درمان آسیب غضروف مفصلی در یک محل خاص است به ویژه اگر در اثر یک جراحت شدید بوده باشد.
جراحی میکروشکستگی
جراح ابتدا با دریل حفره های کوچکی در استخوان و مغز استخوان در زیر غضروف مفصلی آسیب دیده ایجاد می کند. این حفره ها با تحریک سلول هایی از مغز استخوان برای ترمیم غضروف آسیب دیده، باعث می شوند تا استخوان تحریک شده و خودش را بازسازی نماید.
با این حال بافت غضروفی تازه شکل گرفته غضروف فیبرو است. با آنکه غضروف فیبرو می تواند از اصطکاک مستقیم استخوان ها روی یکدیگر در مفصل جلوگیری کند، اما کارکرد و دوام آن مشابه غضروف مفصلی سالم و طبیعی نیست.
استئوکندرال اتوگرافت/ موزاییک پلاستی
در این عمل، جراح یک قطعه کوچک یا پلاگ را از غضروف مفصلی سالم و استخوان متصل به آن در مفصل و از جایی که متحمل وزن نباشد بر می دارد.
سپس جراح در بخشی که دچار آسیب شده و حالا یک سوراخ کوچک آنجا دریل شده است این قطعه کوچک (گاهی چند قطعه) را نصب می کند. این جراحی سطح صاف غضروف مفصلی را حفظ می کند به گونه ای که حرکت راحت و بدون درد در آن ممکن باشد.
محدودیت هایی برای این روش درمانی در مناطقی که غضروف آنها تحلیل رفته وجود دارد زیرا نقاط معدودی در زانو وجود دارند که متحمل وزن نیستند و امکان برداشتن پلاگ از آنها وجود دارد.
بیشتر بخوانید : جراحی تعویض مفصل لگن در شیراز
استئوکندرال آلوگرافت
این عمل نیز مشابه استئوکندرال اتوگرافت است اما از بافت یک جسد (یا بافت اهدایی) در آن استفاده می شود. این روش به ویژه برای درمان آسیب های بزرگ غضروف مفصلی مناسب است؛ با این حال غضروف پیوندی به اندازه غضروف بدن خود فرد بادوام نیست.
پیوند سلول های غضروفی اتولوگ (ACI)
در این روش، یک جراح از غضروف مفصلی بخشی از مفصل که متحمل وزن نباشد جدا نموده و این بافت را به آزمایشگاه می فرستد در جایی که سلول های آن – که کندروسیت نامیده می شوند – کشت داده شده و در طول چند هفته رشد می کنند.
جراح در دومین جراحی کندروسیت ها را در ناحیه آسیب دیده غضروف مفصلی قرار داده و کل منطقه را با یک چسب خاص می پوشاند. این کندروسیت ها حالا غضروف جدید را تشکیل می دهند.
پیوند غضروف اتولوگ ماتریکس(MACI)
این جراحی مشابه ACI و با یک تفاوت است. در این روش همان شیوه به کار می رود اما کندروسیت ها روی یک غشای کلاژن (که ماتریکس یا اسکافلد نامیده می شود) تکثیر می یابند که یک جراح بعدا آن را در ناحیه غضروف مفصلی آسیب دیده وارد می کند.
دورنمای وضعیت افرادی که دچار آسیب غضروف مفصلی شده اند چگونه است؟
با آنکه همه کسانی که دچار آسیب غضروف مفصلی شده اند نمی توانند فعالیت های گذشته خود را از سر بگیرند اما دورنمای بیمارانی که دچار این آسیب شده اند خوب است و درد و ناراحتی ها با درمان های جراحی و غیرجراحی برطرف خواهد شد.
زمانی که غضروف مفصلی آسیب ببیند، عمل های جراحی می تواند به گونه موثری بافت را ترمیم و بازسازی نماید. به طور کلی افراد سالم کمتر از 40 سال که دچار آسیب جزئی در غضروف مفصلی شده اند بهترین نتیجه درمانی را داشته و اغلب با موفقیت به فعالیت های دوران قبل از آسیب دیدگی باز می گردند.
اما همه بیماران کاندید مناسبی برای عمل ترمیم و بازگرداندن غضروف نیستند. این جراحی ها برای افراد فعال کمتر از 50 سال ایده آل می باشد.
اگر آسیب های غضروف مفصلی درمان نشوند و به حال خود رها شوند می توانند به بروز اوستئوآرتریت منتهی شوند. در این بیماری غضروف مفصلی دچار فرسایش می شود و مفصل با استخوان متصل در تماس قرار می گیرد. برای درمان اوستئوآرتریت ممکن است به عمل تعویض مفصل نیاز باشد.
دکتر زهره عشقی پزشک متخصص طب فیزیکی و توانبخشی در شیراز، ارائه کننده خدمات درمان بیماری های اسکلتی و عضلانی و مفاصل، برای دریافت نوبت حضوری جهت معاینه، تشخیص و درمان با شماره تلفن های 07132357021 یا 09337255000 تماس بگیرید.
آدرس کلینیک : شیراز، خیابان زند، روبروی بیمارستان فقیهی (سعدی)، حد فاصل صورتگر و پوستچی، ساختمان هانیه، طبقه دوم، واحد 7
