استئوتومی چیست + مراحل، آمادگی و انواع آن
استئوتومی یکی از روش های تسکین درد در بیماران مبتلا به آرتروز به ویژه در لگن و زانو است و در بیماران مسن تر نیز به جای تعویض مفصل از این روش استفاده می شود.
استئوتومی نوعی عمل جراحی است که استخوان تحت بیهوشی عمومی بریده و کوتاه و بلند می شود یا تراز آن تغییر می کند.
این عمل برای اصلاح انحراف شست پا یا صاف کردن استخوانی که پس از شکستگی کج بهبود یافته است کاربرد دارد.
از عمل استئوتومی گاهی نیز برای اصلاح برون خمیدگی لگن، پای ضربدری و پای پرانتزی استفاده می شود.
برای درمان انواع شکستگی استخوان و کسب اطلاعات بیشتر در مورد عمل استئوتومی می توانید به کلینیک دکتر زهره عشقی در شیراز مراجعه کنید.
کاربرد استئوتومی
جراح عمل استئوتومی را با اهداف زیر انجام می دهد:
- اصلاح زاویه، خمیدگی یا چرخش استخوان ها
- اصلاح تراز مفصل تغییر شکل داده یا شکسته
- بلند یا کوتاه کردن استخوان ها
- ترمیم مفصل آسیب دیده
- انتقال وزن از قسمت آسیب دیده مفصل به قسمتی که غضروف سالم تری دارد
- تسکین درد ناشی از آرتروز (به ویژه در زانو و لگن)
- به تاخیر انداختن نیاز به جراحی تعویض مفصل در بیماران جوان و فعال
- اصلاح یا رفع سایر مشکلات استخوانی خاص
مزایا و معایب استئوتومی
استئوتومی زانو با سه هدف انجام می شود:
- انتقال وزن از قسمت درگیر زانو به ناحیه سالم
- اصلاح تراز نامناسب زانو
- افزایش طول عمر مفصل زانو
مزایای استئوتومی شامل موارد زیر است:
- جراحی موفق استئوتومی با حفظ آناتومی زانو نیاز به تعویض مفصل را برای چندین سال به تاخیر می اندازد.
- پس از بهبودی از عمل هیچ محدودیتی برای فعالیت های بدنی نخواهید داشت و می توانید فعالیت های مورد علاقه خود و حتی ورزش های پر تاثیر را انجام دهید.
هرچند استئوتومی معایبی نیز دارد که عبارتند از:
- تسکین درد پس از استئوتومی را همانند تعویض جزئی یا کامل زانو نمی توان پیش بینی کرد.
- بهبودی پس از استئوتومی معمولا طولانی تر و سخت تر است زیرا احتمالا نمی توانید وزن را روی زانوی عمل شده قرار دهید. بهبودی پس از استئوتومی حدودا 6 هفته طول خواهد کشید.
- در برخی موارد جراحی تعویض کامل زانو پس از استئوتومی امکان پذیر نیست.
از آنجایی که جراحی های تعویض جزئی و کامل زانو بسیار موفق بوده اند، از روش استئوتومی زانو کمتر استفاده می شود. در هر حال این روش برای بسیاری از بیماران یک گزینه در دسترس است.
نحوه آماده شدن برای عمل استئوتومی
جراح احتمالا برای بررسی سلامت عمومی بیمار آزمایش های معمولی از جمله موارد زیر را تجویز می کند:
- آزمایش خون برای تعیین سطح اجزای خون و میزان عملکرد اندام ها
- آزمایش ادرار برای بررسی سلامت عمومی و تشخیص مشکلاتی مانند عفونت یا دیابت که در بهبود استخوان ها اختلال ایجاد می کنند.
- الکتروکاردیوگرام برای بررسی فعالیت الکتریکی قلب
- رادیوگرافی قفسه سینه قبل از جراحی برای اطمینان از عملکرد صحیح ریه ها
- تصویربرداری با اشعه ایکس یا سی تی اسکن برای مشاهده استخوان ها و مفاصل و برنامه ریزی برای جراحی. جراح باید اندازه و زاویه دقیق استخوانی که می خواهد بردارد را تعیین کند. گاهی با استفاده از کامپیوتر یک مدل سه بعدی برای هدایت جراحی ساخته می شود.
در طول جراحی طبیعی استئوتومی چه اتفاقی می افتد؟
ابتدا بر اساس انتخاب جراح یکی از بیهوشی های زیر را دریافت خواهید کرد:
- فقط بی حسی ناحیه جراحی (بی حسی منطقه ای)
- بی حسی از کمر به پایین (بی حسی نخاعی)
- خواباندن بیمار (بیهوشی عمومی)
- فقط بی حسی محل برش (بی حسی موضعی)
سپس تیم جراحی با استفاده از یک محلول ضد باکتری ناحیه اطراف محل جراحی را استریل کرده و آن را با پارچه می پوشاند.
جراح پوست را برش داده و از سیم راهنما برای مشخص کردن قسمت مورد نظر استخوان و برداشتن آن استفاده می کند. سپس به کمک یک اره مخصوص جراحی، ناحیه مشخص شده استخوان بریده می شود.
پس از برداشتن بخشی از استخوان آسیب دیده، شکاف ایجاد شده با نزدیک کردن لبه های استخوان به یکدیگر بسته می شود. بسته به روش خاص استئوتومی، گاهی در فضای خالی پیوند استخوانی قرار داده خواهد شد.
استخوان به کمک پین، پیچ، منگنه، صفحه یا میله در جای خود نگه داشته شده یا در طول بهبودی مجددا تراز می شود. این فلزها موقتی بوده یا به طور دائمی در استخوان قرار می گیرند.
بیشتر بخوانید : جراحی جایگزینی زانو در شیراز و مراحل ریکاوری
انواع استئوتومی
استئوتومی مشکلات مختلف استخوان و مفاصل از جمله موارد زیر را برطرف می کند.
استئوتومی فک
استئوتومی فک، استخوان های فک پایین یا بالا را با بقیه سر و یا دندان ها تنظیم کرده و باعث برطرف شدن مشکلاتی از جمله اپن بایت، مشکل در جویدن یا بلع، ساییدگی بیش از حد دندان ها، عقب رفتن چانه، اوربایت یا آندربایت می شود.
شاید لازم باشد قبل یا بعد از جراحی برای هماهنگ کردن دندان ها با فک از بریس استفاده کنید. روش های مختلف استئوتومی فک عبارتند از:
- استئوتومی فک پایین : جراحی روی فک پایین
- استئوتومی فک بالا : جراحی روی فک بالا
- استئوتومی لفورت : این تکنیک خاص، شکستگی میانی صورت که فک بالایی را درگیر کرده است را برطرف می کند.
- استئوتومی اسپلیت ساژیتال : حرکت دادن فک پایین به منظور هماهنگی بهتر با دندان ها
استئوتومی چانه
در این روش جراحی شکل چانه تغییر داده می شود. جراح معمولا استئوتومی چانه را برای اصلاح کوتاهی یا بلندی چانه پهن و یا کوتاه کردن چانه باریک انجام می دهد.
این جراحی چانه را به سمت جلو یا در جهت های دیگر حرکت داده و در برخی موارد یک روش جایگزین برای کاشت چانه در نظر گرفته می شود.
در استئوتومی چانه استخوان فک بریده و حرکت داده می شود. جراح از طریق دهان یک برش ایجاد می کند و شاید تا چند ماه لب ها احساس نداشته باشند.
استئوتومی آرنج
از طریق این روش مشکلات مفصل آرنج که باعث به هم خوردن تراز در قسمت تحتانی بازو می شوند برطرف خواهد شد. بازو یا خیلی نزدیک به بدن آویزان است (کوبیتوس واروس) یا بیش از حد از بدن فاصله دارد (کوبیتوس والگوس).
این وضعیت های غیر طبیعی که زاویه آرنج را تغییر می دهند با استفاده از تکنیک های مختلف استئوتومی اصلاح می شوند.
استئوتومی ستون فقرات
در این جراحی انحنای ستون فقرات اصلاح می شود. انحنای طبیعی ستون فقرات به تراز کردن مرکز ثقل بدن بر روی لگن که ساختار استخوانی در قسمت پایین تنه است کمک می کند.
اگر یک یا چند بخش از ستون فقرات انحنای بیش از حد داشته باشد یا انحنای کافی وجود نداشته باشد، ستون فقرات از تراز صحیح خارج شده و باعث درد، خستگی و وارد شدن فشار به اندام های داخلی می شود.
استئوتومی ستون فقرات با هدف بازیابی تعادل، تسکین درد و جلوگیری از عود یا بدتر شدن تغییر شکل انجام می شود.
جراح گاهی استئوتومی را برای اصلاح زاویه ستون فقرات مانند موارد خم شدن دائمی به جلو که چانه روی سینه قرار می گیرد توصیه می کند.
این وضعیت در صورت ابتلا به نوعی آرتروز به نام اسپوندیلیت آنکیلوزان اتفاق افتاده و در موارد شدید باعث می شود قسمت هایی از ستون فقرات به یکدیگر جوش بخورند. تکنیک های اصلی استئوتومی ستون فقرات عبارتند از:
- استئوتومی خلفی ستون فقرات : از طریق این جراحی قوس کمر به سمت داخل (لوردوز) و قوس رو به جلو در قسمت فوقانی ستون فقرات (کیفوز) برطرف می شود. پونته استئوتومی یک تکنیک خاص برای اصلاح کیفوز است.
- استئوتومی اسمیت پترسن : در این تکنیک خاص قوس داخلی کمر با برداشتن قسمتی از استخوان ستون فقرات رفع شده و ستون فقرات بیشتر به سمت عقب متمایل می شود.
- استئوتومی پدیکل سابتراکشن : این جراحی قوس بسیار زیاد قسمت تحتانی ستون فقرات را اصلاح می کند.
- استئوتومی استخوان دیسک : در این جراحی با برداشتن دیسک و صفحه های مجاور آن (قسمت های انتهایی)، قسمت بالایی و پایینی دیسک ستون فقرات اصلاح می شود.
- برداشتن ستون مهره ها : جراح بیشترین اصلاح را انجام داده و یک یا چند مهره را به طور کامل برمی دارد. به دلیل اینکه بخش زیادی از استخوان برداشته می شود، جراح این ناحیه از ستون فقرات را با استفاده از گرافت یا فلز جوش می دهد.
استئوتومی لگن
در این روش جراحی حفره لگن (استابولوم) و یا سر استخوان ران (سر فمور) اصلاح می شود. مفصل ران نوعی مفصل توپی و سوکتی است.
جراح بافت استخوانی را برش و شکل می دهد یا بخشی از آن را جدا می کند تا سطوح تحمل کننده وزن مفصل را مجددا تنظیم کند. تکنیک های اصلی استئوتومی لگن عبارتند از:
- استئوتومی پری استابولار : جراح این استئوتومی را برای رفع دیسپلازی لگن انجام می دهد (وضعیتی که حفره ران به طور کامل قسمت توپی استخوان را نمی پوشاند). جراح بخشی از استخوان لگن را بریده، محل آن را تغییر داده و با پیچ محکم می کند.
- استئوتومی فمورال : در این جراحی استخوان بالای ران (فمور) برای بازیابی عملکرد مفصل ران برش داده و تراز می شود.
بیشتر بخوانید : بهترین متخصص زانو در شیراز
استئوتومی زانو
در استئوتومی زانو یکی از استخوان های ساق پا (درشت نی) یا ران (فمور) که زیر کاسه زانو قرار دارد بریده شده و شکل آن تغییر داده می شود.
جراحی مفصل زانو معمولا برای اصلاح آسیب ناشی از آرتروز انجام شده و با تنظیم مجدد استخوان، فشار و وزن روی قسمت آسیب دیده زانو به بخش سالم منتقل می شود.
استئوتومی زانو در مراحل اولیه استئوآرتریت زمانی انجام می شود که آسیب فقط در یک طرف مفصل زانو باشد.
تکنیک استئوتومی انتخاب شده به محل آسیب دیدگی زانو بستگی دارد. برای مثال اگر غضروف در قسمت داخل زانو آسیب دیده باشد از استئوتومی فوقانی تیبیا استفاده می شود.
در این جراحی برای صاف کردن پا و جلوگیری از پیشرفت آرتروز یک تکه استخوان به شکل گُوِه (هندسی) از زانو برداشته شده یا یک فضای خالی در داخل زانو ایجاد می شود که باعث صاف تر شدن پا و جلوگیری از پیشرفت آرتروز خواهد شد.
موارد زیر برخی از انواع استئوتومی زانو هستند:
- استئوتومی تیبیا : این جراحی خمیدگی زانو به سمت بیرون که فشار زیادی به داخل زانو وارد می کند را اصلاح خواهد کرد.
- استئوتومی فوقانی تیبیا : مفصل زانو در افرادی که به آرتروز زانو مبتلا هستند مجددا تنظیم شده و دیگر نیازی به تعویض جزئی یا کامل زانو نیست یا جراحی به تاخیر انداخته می شود.
- استئوتومی فولکرسون : در این تکنیک خاص بخشی از توبرکل تیبیا (یک ناحیه خاص در ساق پا) برداشته می شود. این کار محل اتصال تاندون کاسه زانو به ساق پا را تغییر داده و با برداشتن فشار از روی کاسه زانو از دررفتگی جلوگیری می کند.
استئوتومی شست پا و پا
در استئوتومی شست پا (هالوکس) استخوان از انگشت شست پا جدا و صاف می شود. استئوتومی پاشنه (کالکانئوس) روشی برای تغییر شکل پا و رفع صافی یا قوس بیش از حد پا است.
در ادامه برخی از تکنیک های خاص استئوتومی که برای درمان مشکلات پا کاربرد دارند آورده شده است:
- استئوتومی شورون و آکین : این تکنیک ها مشکلات خفیف تا متوسط همسویی انگشت شست پا ناشی از بونیون (هالوکس والگوس) را اصلاح می کنند.
- استئوتومی دوایر : این تکنیک شکل پا را برای کاهش قوس غیرطبیعی تغییر می دهد.
- استئوتومی ویل : این روش پنجه پا را اصلاح کرده و درد زیر پاشنه را تسکین می دهد.
- استئوتومی کاتن : از طریق این عمل در پا قوس ایجاد می شود.
بهبودی پس از عمل استئوتومی
- اتاق ریکاوری : یک یا دو ساعت قبل از انتقال بیمار به اتاق یا بخش، علائم حیاتی در اتاق ریکاوری کنترل می شود.
برای تسکین درد و اطمینان از خواب مناسب تا زمان مصرف مجدد خوراکی به بیمار دارو تزریق شده و برای جلوگیری از عفونت نیز آنتی بیوتیک تجویز خواهد شد.
- بهبودی پس از عمل : بعد از عمل چند روز در بیمارستان می مانید و معمولا در روز اول اجازه ندارید زیاد مایعات بنوشید یا غذا بخورید.
زمانی که روده ها حدود یک تا سه روز بعد شروع به بهبودی کنند، به شما مایعات و یک رژیم غذایی سبک داده می شود.
در صورت نیاز پانسمان تعویض شده و برای دریافت مایعات و داروها تا زمانی که بتوانید به طور طبیعی غذا بخورید به شما سرم وصل می شود.
پس از ثبات وضعیت و شروع رژیم غذایی طبیعی، با دریافت دستورالعمل هایی دقیق برای اطمینان از بهبودی کامل مرخص می شوید. شاید در صورت نیاز داروهای مسکن خوراکی نیز تجویز شود.
احتمالا توصیه می شود یک هفته پس از ترخیص برای بررسی میزان بهبودی زخم مجدد به پزشک مراجعه کنید. موارد ذکر شده زیر از دیگر جنبه های بهبودی پس از عمل استئوتومی هستند:
- تحمل وزن روی پای عمل شده : پس از جراحی برای فشار نیاوردن بر روی پای عمل شده، باید چند هفته از عصا استفاده کنید.
جراح برای کمک به بهبودی یک بریس یا گچ روی زانو قرار داده و همچنین زمانی که می توانید وزن را روی پای آسیب دیده قرار دهید و تمرینات توانبخشی را شروع کنید را به شما اطلاع می دهد.
- فیزیوتراپی : متخصص فیزیوتراپی در شیراز تمریناتی را به شما آموزش می دهد که در طول دوره توانبخشی انجام دهید. این تمرینات تحرک زانو را افزایش داده و به بازیابی قدرت کمک می کنند.
- شروع مجدد فعالیت ها : می توانید 3 تا 6 ماه پس از جراحی کار را مجدد شروع کنید و فعالیت های معمول خود را انجام دهید.
پس از عمل استئوتومی چه نتایجی را باید انتظار داشت؟
نتیجه درمان به سلامت عمومی، میزان آسیب دیدگی استخوان، تکنیک خاص انتخاب شده و تخصص جراح بستگی دارد. جراح درباره عمل و انتظارات با شما صحبت خواهد کرد. از پرسیدن سوالات و مطرح کردن نگرانی های خود نترسید.
دکتر زهره عشقی پزشک متخصص طب فیزیکی و توانبخشی در شیراز، ارائه کننده خدمات درمان بیماری های اسکلتی و عضلانی و مفاصل، برای دریافت نوبت حضوری جهت معاینه، تشخیص و درمان با شماره تلفن های 07132357021 یا 09337255000 تماس بگیرید.
آدرس کلینیک : شیراز، خیابان زند، روبروی بیمارستان فقیهی (سعدی)، حد فاصل صورتگر و پوستچی، ساختمان هانیه، طبقه دوم، واحد 7
