علت های متعددی برای کمر درد وجود دارد بعضی از این علت ها معمول و رایج و بعضی غیرمعمول و ناشناس هستند. در این مقاله به بررسی علت های درد کمر می پردازیم.
کمر درد یک بیماری شایع است و علائم آن، بسته به عامل ایجاد کننده، متفاوت هستند.
درد عموما به صورت مبهم، تیز، ضربان دار، کوبنده، تیرکشنده یا همراه با سوزش توصیف می شود. همچنین شدت آن ممکن است ثابت یا متغیر باشد.
گاها بعضی دردهای کمری با ورزش یا نشستن طولانی مدت تشدید می شوند.
کمردرد با وجود آزاردهنده بودن، معمولاً در عرض چند هفته و با استراحت برطرف شده یا کاهش می یابد. دردهای شدیدتر نیازمند مراقبت و درمان جدی از جمله جراحی هستند.
این مقاله به علل شایع و ناشایع کمردرد، نحوه تشخیص و درمان آن و همچنین زمان مناسب برای مراجعه به پزشک می پردازد.
کمردرد جزو بیماری هایی است که در بیشتر مردم وجود دارد و علت های کمر درد متفاوت هستند، شاید در برخی افراد با کمی استراحت برطرف شود؛ ولی در برخی دیگر با علائم شدیدتری خودش را نشان می دهد. برای درمان کمر درد در شیراز به متخصص طب فیزیکی و توانبخشی دکتر زهره عشقی مراجعه کنید.
علت های شایع کمر درد
دلایل زیادی برای کمردرد وجود دارد. در اینجا برخی از رایجترین موارد را بررسی می کنیم:
کشیدگی و رگ به رگ شدن کمر
کشیدگی و رگ به رگ شدن شایع ترین علت دردهای کمری، به خصوص در ناحیه پایینی کمر است.
کشیدگی به پارگی عضله یا تاندون (ساختاری که ماهیچه ها را به استخوان وصل می کند) اشاره دارد، در حالی که پارگی رباط ها (که استخوان ها را در محل مفصل به هم متصل می کنند) رگ به رگ شدن نامیده می شود.
گاهی تاندون یا رباط بر اثر سقوط و صدمات ورزشی، یا استفاده بیش از حد از مفصل و فشارهای مکرر، تحت پارگی قرار می گیرند.
در این شرایط شدت درد از خفیف تا شدید متغیر بوده و مساحت زیادی را درگیر می کند. این دردها عموما تا ناحیه باسن کشیده می شوند.
درد و ناراحتی در این وضعیت، با حرکت تشدید و با استراحت تسکین می یابد. اسپاسم عضلانی و کاهش انعطاف و دامنه حرکتی نیز دیده می شود.
بیرون زدگی یا پارگی دیسک
دیسک ها، بین مهره های ستون فقرات قرار دارند و به عنوان ساختار های ضربه گیر عمل می کنند.
این ساختارها به مرور زمان به دلیل افزایش سن، ضربه، چاقی، فشارهای مکرر و استعمال سیگار دچار آسیب می شوند.
در این شرایط دیسک شروع به بیرون زدگی می کند یا بر اثر پارگی فتق دیسک رخ می دهد.
با پارگی دیسک، قسمت داخلی آن (به نام هسته پالپوزوس) به بیرون رانده شده، اعصاب مجاور را تحت فشار قرار داده، و دردهای عصبی ایجاد می شود.
همچنین این وضعیت درد شدیدی را در ناحیه کمر ایجاد می کند که به سمت باسن، کشاله ران و ساق پا پیش می رود.
درد ناشی از پارگی دیسک در ناحیه گردن، به سمت پایین بازو کشیده می شود. همچنین گاها ضعف عضلانی، بی حسی و احساس گزگز را در پی دارد.
آرتروز
آرتروز ستون فقرات نوعی التهاب مفصل بر اثر ساییدگی و پارگی غضروف بین مهره ای است.
آسیب غضروف، نوعی درد مبهم، آزاردهنده و ضربان دار را ایجاد می کند که با حرکت تشدید می شود.
همچنین در این شرایط ممکن است وضعیتی به اسم کریپتوس (احساس ترکیدن چیزی در موضع درد)، سفتی مفاصل و کاهش دامنه حرکتی را تجربه کنید.
گاهی اوقات با پیشرفت سیر بیماری، رشد و ایجاد ساختار های استخوانی اتفاق می افتد.
این زوائد استخوانی ریشه های عصبی مجاور را تحت فشار قرار داده و باعث بی حسی و احساس گزگز (وضعیتی مشابه پارگی دیسک) می شوند.
بیشتر بخوانید : درمان آرتروز مفاصل یا اوستئوآرتریت در شیراز
درد سیاتیک
دردهای ناشی از عصب سیاتیک به نوعی درد عصبی اشاره دارد که به سمت پایین پا تیر می کشد.
این اصطلاح در واقع اشتباه است زیرا درد عصب سیاتیک (عصب بزرگ پا که از ریشه های عصبی ستون فقرات کمری تشکیل می شود) با تحریک ریشه های عصبی کمر ایجاد می شود.
درد سیاتیک می تواند ناشی از پارگی دیسک، زوائد استخوانی یا آسیب به لگن، باسن یا ران باشد.
دیابت، بارداری و نشستن طولانی مدت نیز از عوامل خطر هستند.
امکان دارد اسپاسم عضله پیریفورمیس در سندرم پیریفورمیس نیز باعث درد سیاتیک شود.
آسیب های سیاتیک نوعی درد ناگهانی تیرکشنده، سوزاننده یا گرفتگی را موجب می شود که از ناحیه کمر به باسن و به پایین ساق و کف پا تیر می کشد. احساس گزگز، بی حسی و ضعف عضلانی نیز شایع هستند.
بیشتر بخوانید : درمان فتق دیسک کمر
تنگی کانال نخاعی
در بعضی افراد با افزایش سن، کانال نخاعی دچار تنگی می شود. آرتریت نخاعی همچنین می تواند رشد بیش از حد استخوان در داخل کانال را در پی داشته باشد.
اگر کانال نخاعی بیش از حد تنگ شود و اعصاب تحت فشار قرار گیرند، دردهای ناگهانی و تیرکشنده ای در ناحیه کمر و باسن، و همچنین ضعف عضلانی، بیحسی و احساس گزگز ایجاد خواهد شد.
از سایر علل تنگی کانال نخاعی می توان به اسکولیوز، بیماری پاژه و ضربه به ستون فقرات اشاره کرد.
اسپوندیلولیز و اسپوندیلولیستزیس
اسپوندیلولیز نوعی شکستگی ناشی از فشار در استخوان های ستون فقرات است.
کودکانی که ورزش های مکرر انجام می دهند و تحت فشارهای مداوم کمری قرار می گیرند (مانند ژیمناستیک یا فوتبال) بیشتر در معرض این آسیب قرار دارند.
اسپوندیلولیز همچنین می تواند به دلیل آسیب یا ضعف ستون فقرات ناشی از افزایش سن باشد.
اگر شکستگی منجر به ضعف بیش از حد ستون فقرات شود، بعضا مهره شروع به “لغزش و بیرون زدگی” کرده که منجر به وضعیتی به نام اسپوندیلولیستزیس می شود.
درد و کاهش انعطاف از علائم اسپوندیلولیستزیس هستند. اگر مهره جا به جا شده عصب را تحت فشار قرار دهد باعث دردهای ناگهانی تیرکشنده، گزگز، بی حسی و ضعف می شود.
پوکی استخوان
پوکی استخوان در واقع نازک شدن و ضعیف شدن استخوان هاست. کمردردهای مرتبط با پوکی استخوان اغلب به دلیل شکستگی ناشی از فشار زیاد به ستون فقرات هستند.
شکستگی بعضا بدون علائم هشداردهنده، اغلب پس از انجام عملی ساده مانند عطسه یا خم شدن رخ می دهد.
درد کمر در این شرایط از مبهم تا شدید متغیر بوده و اکثر اوقات در قسمت پایین یا وسط کمر احساس می شود.
همچنین این نوع درد با حرکت تشدید می یابد. در موارد نادر، درد به پاها یا شکم تیر می کشد.
اسکولیوز
اسکولیوز وضعیتی است که در آن ستون فقرات به شکل حرف “S” یا “C” دچار خم شدگی می شود.
این آسیب معمولا در دوران کودکی روی می دهد و در بیشتر موارد، علت آن ناشناخته است.
احتمال می رود که این بیماری با شرایطی مانند فلج مغزی و دیستروفی عضلانی مرتبط باشد.
همچنین با توجه به این که در بعضی موارد چند عضو خانواده دچار اسکولیوز هستند، امکان دارد نقص های مادرزادی یا ژنتیکی نیز در بروز این بیماری تاثیرگذار باشند.
اسکولیوز باعث درد مزمن کمر یا گردن و همچنین کاهش دامنه حرکتی می شود.
و در موارد شدید، گاها مشکلات تنفسی را در پی دارد.
خلاصه : برخی از شایعترین علل کمردرد، کشیدگی یا رگ به رگ شدن، بیرون زدگی دیسک، آرتروز ستون فقرات، درد سیاتیک، تنگی کانال نخاعی، اسپوندیلولیز، پوکی استخوان و اسکولیوز هستند.
علت های غیرمعمول و نادر کمر درد
کمردرد گاهی اوقات به صورت ناشایع ناشی از یک بیماری سیستمیک (بیماری های درگیرکننده کل بدن) است.
این شرایط عبارتند از:
اسپوندیلیت آنکیلوزان
اسپوندیلیت آنکیلوزان یک بیماری التهابی است که در آن استخوان های کوچک ستون فقرات به هم اتصال می یابند.
این بیماری اغلب تا قبل از ۴۰ سالگی، منجر به کمردرد، کاهش انعطاف پذیری ستون فقرات، و حالت خمیده کمر می شود.
این نوع کمردرد با ورزش تسکین یافته و در شب تشدید می شود.
سرطان
تومورهای سرطانی ممکن است به صورت اولیه در خود ستون فقرات ایجاد شوند و یا بر اثر گسترش سرطان از سایر قسمت های بدن (متاستاز) ستون فقرات را درگیر کنند.
درد اغلب به صورت ساییدگی و خورندگی توصیف شده و در شب تشدید می یابد.
درد عموما به شانه ها یا گردن تیر می کشد و می تواند با کاهش وزن غیرقابل توجیه و خستگی مزمن همراه باشد.
استئومیلیت
عفونت ستون فقرات یا استئومیلیت باعث درد شدید و مداوم می شود.
این عفونت امکان دارد به دلیل جراحی اخیر ستون فقرات یا بر اثر ورود عفونت های موضعی به خون (مانند استاف) رخ دهد.
بر خلاف سایر عفونت ها، در این وضعیت تب شایع نیست.
سندرم دم اسبی
سندرم دم اسبی یک اختلال نادر است که در نتیجه فشرده شدن شدید ریشه های عصبی نخاع در قسمت تحتانی ستون فقرات ایجاد می شود.
این بیماری علاوه بر کمردرد، باعث بیحسی یا احساس گزگز شده که یک یا هر دو پا را درگیر می کند.
از علائم دیگر می توان به افتادگی پا (اختلال در بلند کردن جلوی پا) و بی اختیاری ادرار یا مدفوع اشاره کرد.
تشخیص کمر درد براساس علت های آن
تشخیص دردهای کمری با گرفتن شرح حال و انجام معاینه فیزیکی شروع می شود.
از بیمار در رابطه با زمان شروع درد، نوع درد، شرایطی که درد را تسکین می دهد و علائم آن (مانند بی حسی و تورم) سوال می شود.
براساس اطلاعات به دست آمده، پزشک تست های آزمایشگاهی و روش های تصویربرداری را برای بررسی علل درد تجویز می کند.
معاینه فیزیکی کمر درد
در طول معاینه، پزشک به آرامی بر روی عضلات و نواحی دردناک ستون فقرات یا نزدیک به موضع درد فشار میآورد.
از بیمار در رابطه با محل و نوع درد پرسش می شود. برای ارزیابی پاسخ های عصبی و حرکتی معاینه عصبی انجام خواهد شد.
هدف این معاینه بررسی تغییرات حسی، ضعف عضلانی یا تغییرات رفلکس هاست.
یکی از این معاینات straight leg test است که بیمار به صورت طاق باز دراز کشیده و پزشک پای او را به صورت صاف بلند می کند. اگر این حرکت باعث درد در ناحیه زیر زانو شود، نشان می دهد که اعصاب در قسمتی از ستون فقرات تحت فشار قرار دارند.
تست های آزمایشگاهی کمر درد
پزشک می تواند تست های آزمایشگاهی مختلفی را تجویز کند، از این تست ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- شمارش کامل سلول های خونی (CBC)، از جمله شمارش گلبول های سفید (WBC) برای بررسی شواهد عفونت
- بررسی رسوب گلبول های قرمز (ESR) و پروتئین واکنشی C یا CRP برای تشخیص علائم التهاب
- آزمایش HLA-B27 برای ارزیابی ژنتیکی اسپوندیلیت آنکیلوزان
- تست آلکالین فسفاتاز (ALP) و لاکتات دهیدروژناز (LDH) برای کمک به تشخیص انواع خاصی از سرطان های استخوان
روش های تصویربرداری کمر درد
عموما از تصویربرداری در روند تشخیص کمردردهای تشدیدشونده استفاده نمی شود، مگر اینکه بررسی از نظر عفونت، شکستگی، سندرم دم اسبی یا سرطان لازم باشد.
تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) معمولاً روش مناسبی است، و از توموگرافی کامپیوتری (CT) در شرایطی که MRI در دسترس یا قابل انجام نیست استفاده می شود.
در صورتی که درد برای چند هفته ادامه یابد یا ضعف عضلانی بدتر شود، تست های تصویربرداری در دستور کار قرار می
خلاصه : تشخیص کمردرد با انجام معاینه فیزیکی و اخذ شرح حال صورت می گیرد. براساس اطلاعات به دست آمده، پزشک بررسی های آزمایشگاهی یا روش های تصویربرداری را برای رسیدن به یک تشخیص قطعی تجویز میکند.
درمان کمر درد
درمان کمردرد اغلب زمان بر است. اکثر افراد با استراحت و اجتناب از فعالیت های سنگین، بهبود می یابند.
روش های گوناگونی برای کاهش درد و بازیابی عملکرد ستون فقرات و عضلات کمر وجود دارد.
بیشتر بخوانید : تشخیص و درمان کمردرد
مراقبت
استراحت، استفاده از یخ و گرما می تواند به تسکین کمر درد و تسریع روند بهبودی کمک کند.
یخ در کاهش تورم نقش دارد، در حالی که گرما جریان خون را افزایش می دهد و تسکین بافتی را موجب می شود.
البته در نظر داشته باشید که استراحت لزوماً به معنای خوابیدن طولانی مدت در رختخواب نیست. گاهی فعالیت بدنی سبک باعث تسریع بهبودی می شود.
بیشتر بخوانید : لامینکتومی : جراحی برای کمردرد
داروها
داروها زمانی تجویز می شوند که استراحت و استفاده از یخ و گرما برای کاهش درد موثر نباشند.
تزریق اپیدورال نخاعی، که طی آن استروئیدها به ناحیه اطراف ستون فقرات تزریق میشوند، برای درمان درد سیاتیک و اسپوندیلولیستزیس انجام می گیرد.
برای آرتروز ستون فقرات، در صورت شدید بودن درد، میتوان از تزریق استروئید در ناحیه مفاصل ستون فقرات استفاده کرد.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی برای کمک به تقویت و کشش عضلات کمر، بهبود حرکت و کاهش کمر درد توصیه می شود.
ورزش های سبک مانند پیاده روی، شنا یا دوچرخه سواری نیز می توانند به افزایش دامنه حرکتی و انعطاف پذیری کمک کنند.
طب مکمل و جایگزین
برخی از درمانهای مکمل مورد استفاده برای کاهش دردهای کمری عبارتند از:
حتما قبل از مصرف هرگونه ویتامین، داروهای گیاهی یا مکمل برای اطمینان از مناسب و بی خطر بودن آن ها، با پزشک خود مشورت کنید.
بیشتر بخوانید : درمان کشیدگی و پیچ خوردگی عضلات ستون فقرات
جراحی ستون فقرات : جراحی ستون فقرات زمانی انجام می شود که سایر درمان ها ناموفق واقع شوند.
خلاصه : کمردرد معمولاً با استراحت و استفاده از یخ یا گرما تسکین می یابد.
گاهی مسکن های آزاد یا داروهای نیازمند نسخه نیز مورد استفاده قرار می گیرند.
فیزیوتراپی نیز می تواند در تسریع روند بهبودی کمک کننده باشد.
جراحی معمولا زمانی در دستور کار قرار می گیرد که سایر گزینه های درمانی موثر واقع نشوند.
پیشگیری کمر درد
کمردرد یکی از شایع ترین مشکلاتی است که افراد از سنین مختلف را تحت تاثیر قرار می دهد.
روش هایی وجود دارد که به وسیله آن ها می توان از درد کمر پیشگیری کرد.
برخی از این راه ها عبارتند از:
- حفظ وزن در محدوده مناسب
- ورزش منظم همراه با فعالیت های سبک برای تقویت عضلات مرکزی بدن
- تمرین وضعیت های سالم بدنی (به عنوان مثال، بلند شدن با تمرکز فشار روی زانو)
- استفاده از تخت خوابی که برای ستون فقرات مناسب است
- ترک سیگار (مواد شیمیایی موجود در دود تنباکو باعث آسیب به دیسک های بین مهره ای می شوند)
مراجعه به پزشک
در اغلب مواقع کمردرد تنها چند روز طول کشیده و طی چند هفته کاملا برطرف می شود.
اگر به صورت ناگهانی دچار کمردرد شدید، باید با پزشک خود تماس بگیرید.
علائم هشدار دهنده ای که بررسی فوری نیاز دارند عبارتند از:
- درد بیش از چند روز طول بکشد یا مرتبا تشدید شود.
- درد بیمار را از خواب بیدار کند.
- تب، لرز یا سایر علائم عفونت دیده شود.
- کنترل مثانه یا روده دچار اختلال شده باشد.
- علائم غیرقابل توضیح دیگری نیز کمردرد را همراهی کند.
دکتر زهره عشقی پزشک متخصص طب فیزیکی و توانبخشی در شیراز، ارائه کننده خدمات درمان بیماری های اسکلتی و عضلانی و مفاصل، برای دریافت نوبت حضوری جهت معاینه، تشخیص و درمان با شماره تلفن های 07132357021 یا 09337255000 تماس بگیرید.
آدرس کلینیک : شیراز، خیابان زند، روبروی بیمارستان فقیهی (سعدی)، حد فاصل صورتگر و پوستچی، ساختمان هانیه، طبقه دوم، واحد 7
