کوفتگی مغزی + علائم، تشخیص و درمان
کوفتگی مغزی یا آسیب مغزی تروماتیک خفیف، آسیبی است که زمانی رخ می دهد که نیرو به مغز منتقل شده و باعث حرکت سریع آن در داخل جمجمه می شود.
این حرکت ناگهانی باعث اختلال در نحوه ارتباط بخش های مختلف مغز شده و منجر به علائم متعددی می شود. ضربه مغزی معمولا در اثر ضربه مستقیم به سر رخ می دهد، اما زمانی که ضربه ی وارد بر بدن، نیرویی را به سر منتقل کرده و باعث حرکت شدید رفت و برگشتی مغز در داخل جمجمه می شود نیز می تواند رخ دهد.
اگرچه ضربه مغزی به تنهایی تهدید کننده نیست، اما آسیبی جدی بوده و لازم است توسط متخصصین حوزه مربوطه درمان شود.
برای تشخیص و معاینه آسیب های مغزی از جمله ضربه مغزی یا درمان کوفتگی مغزی در شیراز با کلینیک دکتر زهره عشقی متخصص طب فیزیکی و توانبخشی در شیراز، برای دریافت نوبت با شماره 09337255000 تماس بگیرید.
علائم کوفتگی مغزی
علائم احتمالی عبارت اند از:
فیزیکی
- سردرد
- حالت تهوع
- استفراغ
- مشکلات تعادلی
- سرگیجه
- مشکلات بینایی
- خستگی
- حساسیت به نور
- حساسیت به صدا
- بی حسی/مور مور شدن
ذهنی
- احساس سردرگمی ذهنی
- احساس کند شدن
- اختلال در تمرکز
- اختلال در به خاطر آوردن
احساسی
- کج خلقی یا دمدمی مزاج بودن
- ناراحتی
- کم شدن ذوق و شوق انجام سرگرمی ها
- عصبی شدن
خواب
- خواب آلودگی
- خوابیدن کمتر از حد معمول
- خوابیدن بیشتر از حد معمول
- اختلال در به خواب رفتن
علائم هشدار دهنده: زمان مراجعه به اورژانس
در صورت تجربه ی هر یک از علائم زیر، فورا به اورژانس مراجعه کرده یا با 115 تماس بگیرید:
- از دست دادن هوشیاری بیش از یک دقیقه
- افزایش گیجی یا ناتوانی در بیدار ماندن
- استفراغ مکرر
- حمله یا تشنج
- سردرد شدید
- گردن درد شدید
- ضعف، مور مور شدن یا سوزش در دست ها یا پاها
- دوبینی یا نابینایی دائمی
- بی قراری، آشفتگی یا پرخاشگری
اعضای خانواده باید بروز هر یک از این علائم هشدار را از نزدیک زیر نظر گرفته و در صورت مشاهده هر یک از این نشانه ها، فرد را به اورژانس برسانند.
بیشتر بخوانید : سندرم درد مزمن ، تشخیص و درمان
تشخیص
معاینه فیزیکی و بررسی دقیق سوابق پزشکی فرد، بهترین راه تشخیص ضربه مغزی است . ممکن است پزشک برای رد احتمال وجود آسیب های جدی تر مانند خونریزی مغزی یا شکستگی جمجمه، نیاز به انجام تست های تصویربرداری داشته باشد.
امکان مشاهده یا تشخیص ضربه مغزی به کمک تصویربرداری یا تست خون وجود ندارد.
درمان کوفتگی مغزی
بهبود پس از ضربه مغزی، فرآیندی پیچیده و پویا است. در طول دوران بهبودی، تعیین فاکتورهای موثر در ایجاد علائم و طراحی برنامه درمانی مناسب حیاتی است.
در صورت عدم مدیریت صحیح دوران بهبودی، ممکن است این دوران، بی دلیل به درازا بکشد. مدیریت دوران بهبودی باید شخصی سازی شده و توسط متخصص حوزه درمان ضربه مغزی که به منابع درمانی، دسترسی فوری دارد، هدایت شود.
دوران بهبود ضربه مغزی، سه فاز دارد:
1. بروز علائم حاد
2. در حال بهبودی
3. بهبود یافته
بهبود پس از کوفتگی مغزی، فرآیندی پیچیده و پویا است. در طول دوران بهبودی، تعیین فاکتورهای موثر در ایجاد علائم و طراحی برنامه درمانی مناسب حیاتی است.
در صورت عدم مدیریت صحیح دوران بهبودی، ممکن است این دوران، بی دلیل طولانی شود. مدیریت دوران بهبودی باید شخصی سازی شده و توسط متخصص حوزه درمان کوفتگی مغزی که به منابع درمانی، دسترسی فوری دارد، هدایت شود.
بیشتر بخوانید : آسیب نخاعی کمر و گردن
دوران بهبود کوفتگی مغزی، سه فاز دارد:
1. بروز علائم حاد
2. در حال بهبودی
3. بهبود یافته
زمان مورد نیاز برای هر فاز، تحت تاثیر فاکتورهای بسیاری بوده و در هر فرد متفاوت است.
فاز 1: فاز علائم حاد
فاز علائم حاد، از زمان ایجاد آسیب شروع شده و با گذر از حداکثر علائم، تا زمانی ادامه پیدا می کند که بهبود علائم، شروع شود.
به طور معمول، این فاز، کمتر از 3 روز ادامه پیدا می کند. در صورت تجربه ی هر یک از علائم هشداردهنده ی زیر در این دوران، لازم است به اورژانس مراجعه شود.
- از دست دادن هوشیاری به مدت بیش از یک دقیقه
- افزایش گیجی یا ناتوانی در بیدار ماندن
- استفراغ مکرر
- حمله یا تشنج
- سردرد شدید یا فزاینده
- گردن درد شدید
- ضعف، مور مور یا سوزش در دست ها یا پاها
- دوبینی یا نابینایی ماندگار
- بی قراری، آشفتگی و پرخاشگری فزاینده
در روز اول تا دوم پس از ایجاد کوفتگی مغزی، استراحت مطلق ضروری است. اگرچه ممکن است علائم در طول این فاز، محدودکننده باشد، بازگشت به فعالیت های فکری و فیزیکی سبک باید پس از چند روز آغاز شود.
نمونه های فعالیت فکری سبک عبارت اند از:
- تماشای تلویزیون
- مطالعه تفننی
- گوش کردن به موسیقی
- انجام کارهای مدرسه به مدت کوتاه
نمونه های فعالیت فیزیکی سبک عبارت اند از:
- انجام کارهای سبک در خانه
- پیاده روی کوتاه
در طول فاز علائم حاد، اینکه فکر کردن و فعالیت فیزیکی، باعث تشدید علائم شود، امری طبیعی است. این علائم در معرض نور و صداهای بلند قرار گرفتن و حرکت نیز می تواند تشدید شود.
همچنین در طول این فاز، باید از هرگونه فعالیتی که علائم را تشدید می کند، پرهیز شود.
مدیریت در طول فاز علائم حاد
در طول 24 ساعت اول، لازم است از مصرف داروهایی که می تواند خطر خونریزی را افزایش دهد، پرهیز شود. این داروها شامل آسپرین، ایبوپروفن و ناپروکسن سدیم هستند.
در طول 24 ساعت اول، می توان از استامینوفن برای کاهش درد استفاده کرد. پس از گذشت 24 ساعت، عموما ایبوپروفن و ناپروکسن سدیم، تاثیر بیشتری در کاهش درد داشته و بی خطر هستند.
در برخی بیماران، حالت تهوع و استفراغ می تواند آزاردهنده باشد و در این موارد، مصرف دارو می تواند مفید واقع شود.
خواب کافی در تمامی مراحل بهبود پس از کوفتگی مغزی اهمیت دارد. در صورتی که به خواب رفتن دشوار باشد، لازم است با پزشک مشورت شود. تکنیک های رفتاری خواب نیز همانند استفاده از برخی داروها می تواند مفید واقع شود.
در طول دوران بهبود، لازم است آب کافی برای بدن تامین شده و غذا به اندازه نرمال خورده شود.
فاز 2: بهبود
مشخصات فاز بهبود عبارت است از:
- کاهش علائم
- قابلیت فکر کردن و انجام فعالیت های شدیدتر بدون تشدید علائم
- بازگشت تدریجی به وضعیت پیش از آسیب
در طول این فاز، تشدید علائم با فکر کردن و فعالیت فیزیکی بیشتر، طبیعی است.
بازگشت تدریجی به فکر کردن و فعالیت فیزیکی
پس از 1-2 روز استراحت، افزایش تدریجی میزان تفکر و فعالیت فیزیکی ضرورت دارد. در طول فاز بهبود، باید علائم به تدریج بهبود یابد، تا حدی که فرد در زمان استراحت، سپس در هنگام فعالیت های فکری و پس از آن در زمان فعالیت فیزیکی عاری از هرگونه علائم باشد.
میزان تفکر و فعالیت فیزیکی که فرد می تواند در دوران بهبود، تحمل کند، متغیر بوده و به علائم موجود بستگی دارد. مطالعات اخیر نشان می دهد محدود کردن فعالیت ها در طول فاز بهبود، فرصت بهبود سریع تر را پس از کوفتگی مغزی فراهم می کند.
بازگشت به فعالیت فیزیکی باید تدریجی بوده و نحوه آن توسط پزشک تعیین شود.
نمونه هایی از تمرینات قلبی-عروقی که در طول این فاز آغاز می شوند، شامل استفاده از دوچرخه ثابت یا پیاده روی هستند.
اوایل باید از تمریناتی که مستلزم تحمل فشار هستند، مانند دراز و نشست، شنای سوئدی و وزنه برداری، پرهیز شود، زیرا باعث تشدید علائم می شوند.
تعیین نوع و میزان فعالیت، بخشی از برنامه مراقبتی اختصاصی بوده که باید توسط کلینیک صورت گیرد. ممکن است در دوران گذار و تا رسیدن به برنامه تمام وقت مدرسه و کار، نیاز به تطابق باشد.
تطابقات لازم در مدرسه و دانشگاه پس از کوفتگی مغزی
- طراحی برنامه برای بازگشت تدریجی به وظایف مدرسه
- چشم پوشی از تکالیف انجام نشده یا امتحانات اخذ نشده
- برنامه ریزی برای کمک به تکمیل تکالیف انجام نشده
- معافیت از تست های استاندارد در آینده نزدیک
- معافیت از فعالیت فیزیکی شدید
- کاهش تکالیف
- برنامه ریزی مجدد و هماهنگی امتحانات در زمانی که دانش آموز عاری از علائم است
- آسان گرفتن در مورد زمان بندی انجام تکالیف حجیم
- تعیین مشاور
- امتحان گرفتن در محیط عاری از سر و صدا
- اختصاص زمان بیشتر برای امتحانات و تکالیف
- استفاده از نت بردار اختصاصی
مدیریت فاز بهبود
دلایل شایع و قابل درمان علائم شبه-کوفتگی مغزی عبارت اند از: آسیب گردن، سرگیجه، مشکلات بینایی، اختلال در خواب و علائم رفتاری جدید.
مراجعه مداوم به کلینیکی که در حوزه مدیریت کوفتگی مغزی، تخصص دارد، امکان برخورداری از برنامه اختصاصی بهبود، از جمله برنامه تمرینی را فراهم کرده و به بهبود بهینه کمک می کند.
در طول فاز بروز علائم/بهبود، ممکن است همچنان نیاز به استفاده از دارو باشد. لازم است از مصرف مداوم دارو برای درمان سردرد پرهیز شود و این روش برای سردردهای شدیدی کنار گذاشته شود که باعث محدود شدن فعالیت ها می شوند.
در موارد حالت تهوع شدید نیز ممکن است از دارو استفاده شود. در طول این فاز، حالت تهوع باید به میزان قابل توجهی بهبود یابد و در غیر این صورت، باید به دنبال روش های دیگر بود.
بهبود طبیعی و طولانی مدت پس از کوفتگی مغزی
بهبود تحت تاثیر فاکتورهای مهم بسیاری است، اما به نظر می رسد سن، اهمیت ویژه ای دارد. این بهبود طبیعی برای افراد کمتر از 18 سال، 30 روز و برای دیگر افراد، 14 روز در نظر گرفته شده است.
هدف از مدیریت بهبود، جلوگیری از بهبود طولانی مدت است، اما بهبود در 10-30% از افرادی که دچار کوفتگی مغزی می شوند، می تواند به درازا بیانجامد.
ذات پویای بهبود پس از کوفتگی مغزی، نیازمند پیگیری و مدیریت اختصاصی در طول هر یک از فازهای کوفتگی مغزی است. مراحل کلیدی در فرآیند بهبود، شامل بازگشت به یادگیری، مدرسه، کار، تمرین و ورزش است. رسیدن به هر یک از این مراحل، تدریجی بوده و از فعالیت های سبک به سمت مشارکت کامل پیشرفت می کند.
علائم مرتبط با بهبود طولانی مدت پس از کوفتگی مغزی
فاکتورهای مرتبط با بهبود بلندمدت:
- جنس مونث
- سن کمتر از 18 سال، سنین بین 13 تا 17، بیش از سایرین در معرض خطر هستند
- سابقه مشکلات سلامت ذهنی
- درگیری گردنی هم زمان
فاکتورهایی که همواره با طولانی شدن بهبود مرتبط نیستند:
- سابقه میگرن
- سابقه اختلال عصبی-رفتاری یا اختلال توجه، یعنی ADHD یا ADD
- از دست دادن هوشیاری
ابزارهای الکترونیکی در دوران بهبود پس از کوفتگی مغزی
این موضوع اهمیت دارد که فرد، بی دلیل استفاده از ابزارهای الکترونیکی را به طور کامل کنار نگذارد. محرومیت از ایمیل و رسانه های اجتماعی می تواند منجر به انزوای اجتماعی و تشدید علائم شبه-کوفتگی مغزی شود.
استفاده از ابزارهای الکترونیکی و رسانه های اجتماعی در دوران بهبود می تواند تا زمانی که باعث تشدید قابل توجه علائم نشده است، ادامه پیدا کند.
کامپیوتر، موبایل، تلویزیون و رسانه های اجتماعی می توانند به جلوگیری از مشکلات حاصل از خستگی و انزوای اجتماعی و نیز عواقب مضر احتمالی آن ها کمک کند. استفاده از این ابزارها باید بر اساس نقش آن ها در تشدید علائم به طور منطقی محدود شود.
دکتر زهره عشقی پزشک متخصص طب فیزیکی و توانبخشی در شیراز، ارائه کننده خدمات درمان بیماری های اسکلتی و عضلانی و مفاصل، برای دریافت نوبت حضوری جهت معاینه، تشخیص و درمان با شماره تلفن های 07132357021 یا 09337255000 تماس بگیرید.
آدرس کلینیک : شیراز، خیابان زند، روبروی بیمارستان فقیهی (سعدی)، حد فاصل صورتگر و پوستچی، ساختمان هانیه، طبقه دوم، واحد 7
