درمان های طب فیزیکی و توانبخشی در انواع مختلف کمردرد، نتایجی مشابه جراحی داشته است. بیماری تخریب دیسک یا دژنراتیو دیسک (Degenerative Disk) می تواند یکی از دلایل کمردرد و گردن درد باشد.
تخمین زده می شود که 80% از انسان ها، در طول زندگی خود دچار گونه ای از کمر درد یا گردن درد می شوند. خبر خوب این است که اغلب افراد بدون نیاز به جراحی بهبود می یابند.
اگرچه، این بیماری، همانند خاکستری شدن مو ها جزئی طبیعی از فرآیند افزایش سن بوده و در بسیاری از موارد، هیچ دردی ایجاد نمی کند.
متخصصین طب فیزیکی و توانبخشی، با آموزش بیمار و تجویز حرکات معین، کیفیت زندگی فرد را بهبود می بخشند.
برای تشخیص علت و درمان دردهای ناحیه کمر و گردن از جمله تشخیص دیسک کمر در شیراز می توانید به کلینیک دکتر زهره عشقی متخصص طب فیزیکی و توانبخشی مراجعه کنید.
بیماری تخریب دیسک چیست؟
ستون فقرات از 33 مهره ساخته شده که روی یکدیگر قرار گرفته اند. بین هریک از این مهره ها، قطعه ای لاستیک مانند از غضروف به نام دیسک بین مهره ای قرار دارد.
دیسک را به صورت لاستیک یک چرخ تصور کنید که ماده ای ژلاتینی، حفره داخل لاستیک را پر کرده است. لاستیک چرخ، حلقه نام داشته و بخش ژلاتینی، هسته نام دارد.
در جوانی –زیر 30 سال- دیسک عمدتا از ژلاتین ساخته شده است. با افزایش سن و گاهی با ایجاد آسیب، بخشی از این ژلاتین از بین رفته و حجم دیسک کاهش می یابد که منجر به کاهش فضای بین مهره ها می شود.
دیسک، مسطح تر شده و انعطاف پذیری آن کاهش می یابد و در نتیجه فضای بین هر دو مهره کمتر می شود. گاهی اوقات در اثر این تخریب، زائده های استخوانی شکل می گیرد که می تواند باعث سفت شدن ستون فقرات شود.
اغلب اوقات این مسطح شدن و افزایش سفتی ستون فقرات، اصلا دردناک نیست. اگرچه، در برخی موارد، زمانی که سطوح سخت مفاصل مهره ای به یکدیگر ساییده می شوند، ممکن است باعث ایجاد درد و التهاب شود.
گاهی ریشه عصب، در جایی که از ستون فقرات خارج شده و به سمت سایر نقاط بدن امتداد پیدا می کند، دچار تحریک یا فشردگی می شود.
تخریب دیسک ممکن است در نواحی مختلف ستون فقرات رخ داده یا محدود به یک دیسک باشد. تخریب همیشه منجر به درد نمی شود. اگرچه در برخی افراد می تواند باعث درد زیاد و ناتوانی شود.
در موارد زیر، احتمال ابتلا به بیماری دژنراتیو دیسک بیشتر خواهد بود:
- سیگار کشیدن
- چاقی
- انجام کار فیزیکی سنگین
- ورزش ناکافی
علائم بیماری تخریب دیسک
در این بیماری، گردن درد یا کمردرد خفیف تا شدید حس می شود – و در برخی موارد هیچ دردی حس نمی شود:
- تخریب دیسک در گردن می تواند باعث درد در دست، شانه یا گردن شود.
- تخریب دیسک در کمر می تواند منجر به درد در کمر، باسن یا پاها شود.
اغلب اوقات درد با نشستن و خم شدن بدتر می شود. ممکن است این درد در ابتدای صبح و پس از ماندن طولانی مدت در یک حالت بدتر شود.
در موارد شدید، زمانی که بیماری دژنراتیو دیسک منجر به ایجاد فشار بر ریشه عصب می شود، می تواند باعث بی حسی، مور مور شدن و حتی ضعف در دست ها یا پاها شود.
نحوه تشخیص
متخصص طب فیزیکی و توانبخشی، ارزیابی جامعی شامل مرور سابقه پزشکی فرد انجام داده و از ابزارهای غربالگری برای تعیین احتمال ابتلا به بیماری تخریب دیسک استفاده خواهد کرد.
برای مثال، ممکن است اقدامات زیر انجام شود:
- سوالات بسیار تخصصی را در مورد مکان و رفتار درد، ضعف و سایر علائم می پرسد.
- از فرد می خواهد طرحی مربوط به بدن انسان را تکمیل کند تا نواحی دقیق درد، بی حسی و مور مور شدن مشخص شود.
- تست های مرتبط با قدرت و حس عضلانی را اجرا کرده تا وجود فشار روی عصب را معین کند.
- وضعیت قرارگیری بدن و نحوه راه رفتن و انجام فعالیت های دیگر را معاینه می کند.
- محدوده حرکتی ستون فقرات و دست ها و پا ها را اندازه گیری می کند.
- از منوال تراپی برای ارزیابی قابلیت حرکت مفاصل و عضلات موجود در ستون فقرات استفاده می کند.
- قدرت گروه های عضلانی مهم را تست می کند.
در صورت وجود ضعف عضلانی، از دست رفتن قدرت حسی یا درد شدید، ممکن است به تست های تشخیصی مانند اشعه ایکس یا ام آر آی نیز نیاز باشد.
اگرچه، عکس های حاصل از تست اشعه ایکس حاکی از وجود سایش در مفاصل ستون فقرات افرادی است که مبتلا به کمردرد بوده و نیز بسیاری از افرادی که هیچ گاه کمردرد را تجربه نکرده اند.
مطالعات نشان می دهد تخریب دیسک در 40% افراد زیر 30 سال و بیش از 90% افراد 50 تا 55 سال وجود دارد.
در صورت ظاهر شدن مشکل در دیسک ها پس از تست اشعه ایکس یا ام آر آی دچار هراس نشوید؛ این ها تغییرات طبیعی هستند که از 20 سالگی رخ می دهند.
متخصصین طب فیزیکی و توانبخشی با همکاری پزشکان و سایر اعضای کادر درمان، به فرد تضمین می دهند تشخیص صحیح انجام شده و درمان مناسب در نظر گرفته شده است.
تحقیقات نشان می دهد در اکثر موارد شدید (معمولا شامل ضعف عضلانی یا درد شدید)، درمان های طب فیزیکی و توانبخشی، نتایج بهتری نسبت به جراحی دارد.
همچنین مطابق تحقیقات انجام شده، نتایج حاصل از درمان های طب فیزیکی، توانبخشی و جراحی، پس از 18 ماه یکسان گزارش شده اند.
پس از ارزیابی، در صورتی که متخصص طب فیزیکی و توانبخشی به وجود بیماری تخریب دیسک مشکوک شده باشد، درمان می تواند فورا آغاز شود.
نقش متخصص طب فیزیکی و توانبخشی در درمان تخریب دیسک یا دژنراتیو دیسک
هدف کلی متخصص طب فیزیکی و توانبخشی این است که به فرد کمک کند به شرکت در فعالیت های روزانه خود ادامه دهد.
او، برنامه درمانی را تدوین خواهد کرد که بر پایه یافته های حاصل از ارزیابی و همچنین اهداف شخصی فرد است.
برنامه درمانی شامل موارد زیر است:
- تجویز دارو
- تزریقات داخل مفصلی
- لیزر درمانی پرتوان
- شاک ویو تراپی
- طب سوزنی
- تکار تراپی
ورزش درمانی و آموزش تغییر سبک زندگی
تمرینات کششی و انعطاف پذیری: با هدف بهبود حرکت در مفاصل و عضلات ستون فقرات، دست ها و پاها، تمرینات مخصوصی به فرد آموزش داده می شود.
اغلب اوقات بهبود حرکت یک مفصل، کلید کاهش درد است.
تمرینات استقامتی : عضلات قوی در تنه، به عنوان پشتیبانی برای مفاصل ستون فقرات عمل کرده و عضلات قوی در دست و پا به کاهش بار وارد بر مفاصل ستون فقرات کمک می کند.
تمرینات هوازی : تمرینات هوازی منظم مانند راه رفتن، شنا کردن یا شرکت در کلاس ایروبیک به کاهش درد، حفظ وزن متعادل و بهبود استحکام و قابلیت حرکت که همگی، فاکتورهای مهم در مدیریت بیماری دژنراتیو دیسک هستند، کمک می کنند.
این تمرینات ممکن است زیاد به نظر برسد اما نگران نباشید. تحقیقات نشان می دهد هرچه تمرینات بیشتر باشد، سرعت رها شدن از درد و علائم دیگر بیشتر خواهد بود.
آموزش طرز قرارگیری بدن. متخصص طب فیزیکی و توانبخشی به بیمار آموزش می دهد چگونه می توان با ایجاد تغییرات کوچک در نحوه نشستن، ایستادن، خم شدن و بلند کردن –و حتی خوابیدن- به کاهش درد و مدیریت عارضه کمک کرد.
نکته: تحقیقات نشان می دهد در صورت عدم درمان مناسب بیماری تخریب دیسک، امکان بازگشت کمردرد یا گردن درد وجود دارد. برای اطمینان از عدم بازگشت درد، انجام منظم تمرینات اهمیت دارد.
آیا امکان پیشگیری از این آسیب یا عارضه وجود دارد؟
بیماری تخریب دیسک، نتیجه ی طبیعی فرآیند افزایش سن است. اگرچه، می توان با اقداماتی تاثیر آن بر زندگی و سرعت پیشرفت آن را کاهش داد.
کلینیک طب فیزیکی و توانبخشی می تواند توصیه های لازم را در مورد حفظ استحکام و تناسب اندام انتقال دهد.
برخی کلینیک های طب فیزیکی و توانبخشی، سمینارهای آموزشی منظمی را برای آموزش مراقبت های مربوط به گردن و کمر برگزار می کنند.
متخصص طب فیزیکی و توانبخشی می تواند با در نظر گرفتن بیماری دژنراتیو دیسک به طراحی برنامه تناسب اندام کمک کند.
تمریناتی وجود دارد که نسبت به تمرینات دیگر، برای افراد مبتلا به این بیماری بهتر بوده و متخصص طب فیزیکی و توانبخشی، تمرینات مناسب را برای فرد انتخاب می کند.
برای نمونه:
- اغلب اوقات تمرین در آب می تواند روش خوبی برای حفظ فعالیت فیزیکی باشد، در حالی که دیگر شکل های تمرینی ممکن است برای فرد دردناک باشد.
- لازم است تمریناتی که شامل چرخیدن و خم شدن های مکرر است با احتیاط انجام شود. در صورت احساس درد پس از تمرین، لازم است با یک متخصص سلامت مانند متخصص طب فیزیکی و توانبخشی مشورت شود. این متخصص می تواند به بهبود راه رفتن و کاهش علائم درد و گردن کمک کند.
- لازم است تمرینات وزنه برداری به شکل صحیح انجام شود تا از وارد کردن فشار به گردن و کمر جلوگیری شود.
به چه نوع متخصص طب فیزیکی و توانبخشی نیاز است؟
تمام متخصصین طب فیزیکی و توانبخشی به کمک آموزش و تجریبات کافی قادرند افراد مبتلا به بیماری تخریب دیسک را درمان کنند، اما گاهی لازم است موارد زیر در نظر گرفته شود:
- متخصص طب فیزیکی و توانبخشی که در درمان افرادی که مبتلا به درد و مشکلات ارتوپدی یا عضلانی اسکلتی هستند، صاحب تجربه است.
نکات لازم هنگام جستجو برای یافتن متخصص طب فیزیکی و توانبخشی:
- از خانواده، دوستان یا سایر اعضای کادر درمان مشورت بگیرید.
- زمانی که با کلینیک طب فیزیکی و توانبخشی تماس می گیرید، در مورد تجربه متخصص طب فیزیکی و توانبخشی در کمک به افراد مبتلا به بیماری تخریب دیسک سوال کنید.
- آمادگی تشریج جزئی علائم خود را داشته باشید و آنچه را که باعث تشدید علائم می شود به متخصص اطلاع دهید.
دکتر زهره عشقی پزشک متخصص طب فیزیکی و توانخبشی در شیراز، ارائه کننده خدمات درمان بیماری های اسکلتی و عضلانی در شیراز، برای دریافت نوبت حضوری جهت معاینه، تشخیص و درمان با اطلاعات صفحه تماس با ما و مطب ارتباط برقرار کنید.
