فیزیوتراپی سکته مغزی و تاثیرات آن بر روی عملکرد اعضای بدن موضوعی است که در این مقاله به بررسی آن می پردازیم. شاید شما و یا یکی از اعضای خانواده تان از جمله افرادی باشید که دچار سکته مغزی شده اند. متاسفانه افراد زیادی این عارضه را تجربه می کند و شما اولین و آخرین نفر نیستید.
عوارض ناشی از سکته مغزی بر فعالیت های روزمره و عادی بیمار تاثیر می گذارد، اما درمان به موقع و مناسب تغییرات بزرگی را در زندگی فرد ایجاد خواهد کرد.
در حالی که سکته مغزی می تواند بسیاری از جنبه های زندگی روزمره فرد را تحت تاثیر قرار دهد، درمان به موقع و مناسب می تواند تفاوت بزرگی ایجاد کند.
توانایی فعال به بحث در مورد تمرینات فیزیوتراپی در بهبود بیماران مبتلا به سکته مغزی و بازیابی عملکرد، استقلال و کیفیت زندگی آن ها می پردازد.
سکته مغزی جوانان را نیز تحت تاثیر قرار می دهد. در سال 1400، 24 درصد از افرادی که سکته مغزی را تجربه کرده بودند 54 ساله و یا کمتر بوده اند. جهت دریافت خدمات فیزیوتراپی سکته مغزی می توانید به کلینیک مهراز در شیراز مراجعه کنید.
سکته مغزی چطور اتفاق می افتد؟
سکته مغزی زمانی اتفاق می افتد که جریان خون به مغز مختل شود. مختل شدن جریان خون به دو دلیل اتفاق می افتد. دلیل اول که به آن سکته مغزی ایسکمیک می گویند باعث می شود که رگ خونی مسدود شده و خون رسانی به بخشی از مغز به طور ناگهانی قطع می شود.
دلیل دوم که به آن سکته هموراژیک گفته می شود به خونریزی داخل مغز مرتبط است. در هر صورت، خون حامل اکسیژن بوده و در صورتی که مختل شود، سلول های مغز از بین رفته و مغز آسیب خواهد دید.
با مراقبت های پزشکی به موقع و مناسب، بیشتر افرادی که دچار سکته مغزی شده اند بهبود یافته اند. البته افراد زیادی نیز وجود دارند که بعد از سکته مغزی قادر به انجام فعالیت های روزمره و عادی خود نیستند. سکته مغزی به عنوان دومین علت مرگ و میر و ناتوانی در استرالیا شناخته شده است.
عواملی مانند فشار خون بالا، دیابت، کلسترول بالا، سیگار کشیدن، عدم تحرک بدنی و اضافه وزن با خطر افزایش سکته مغزی مرتبط هستند. با این حال، می توان از سکته مغزی جلوگیری کرد. اما افرادی نیز با وجود این که هیچ یک از این عوامل را نداشته اند، سکته مغزی را تجربه کرده اند.
سکته مغزی چگونه ممکن است بر فرد تأثیر بگذارد؟
تأثیر سکته مغزی تا حد زیادی به نقطه ای از مغز بستگی دارد که سکته در آن رخ داده است. مشکلات عملکردی و عصبی رایج پس از سکته مغزی عبارتند از:
- ضعف یا از دست دادن حرکت در بازوها یا پاها (در یک طرف بدن)
- گزگز یا بی حسی
- مشکل در بلع و تکلم
- مشکلات در خواندن یا نوشتن
- مشکل در تفکر و حافظه
- تغییرات خلق و خو، مانند احساس افسردگی
- مشکلات بینایی مانند دوبینی
- مشکلات تعادلی
- درد در ناحیه شانه
- بی اختیاری ادرار
- خستگی
بیشتر بخوانید : فیزیوتراپی فلج مغزی در شیراز
فیزیوتراپی سکته مغزی برای کمک به بهبود بیمار، بعد از سکته
پس از سکته مغزی و با کاهش تورم مغز، بیمار بعد از چند روز به طور چشمگیری بهبود خواهد یافت. بهبودی طی چند ماه بعد از بروز این عارضه همچنان ادامه خواهد داشت، زیرا اعصاب مغز برای انجام برخی از عملکرد های آسیب دیده طی فرایندی به نام نوروپلاستیسیته سازگار می‌شوند.
بهبودی همچنان طی سال ها بعد از سکته مغزی ادامه خواهد داشت و فرد به قدرت و اعتماد به نفس خود دست می یابد. توانبخشی بعد از سکته مغزی می تواند ظرفیت عملکردی و استقلال فرد را افزایش دهد.
فیزیوتراپیست مجرب با طراحی تمریناتی به فرد کمک می کند تا عملکرد خود را در نشستن، ایستادن، راه رفتن و استفاده از دست ها بهبود ببخشد.
فیزیوتراپیست همچنین به بهبود تعادل، قدرت عضلانی، دامنه حرکتی، هماهنگی و قدرت در فرد کمک می کند.
1. فاز اولیه (یا حاد)
بعد از بروز سکته مغزی، چند روز در بیمارستان بستری می شوید.
مشکل در حرکت و تغییر وضعیت بدن بعد از سکته مغزی طبیعی است. بنابراین، فیزیوتراپیست با طراحی برنامه های شخصی سازی شده به بیمار در کاهش تورم اندام و خطرانی مانند سابلوکساسیون شانه کمک می کند.
تمرینات فیزیوتراپی سکته مغزی می تواند به فرد کمک کند تا در عرض 24 الی 48 ساعت بعد از بروز این عارضه بلند شود و حرکت کند.
تمرینات فیزیوتراپی بلند شدن از رختخواب، ایستادن و راه رفتن را شامل می شود. انجام این فعالیت ها خطر ابتلا به بیماری های مرتبط با بی حرکتی را کاهش می دهد.
برای اثر بخشی بیشتر این تمرینات، باید طی 24 الی 48 ساعت بعد از سکته مغزی وضعیت فرد ارزیابی شده و نیازهای فرد توسط فیزیوتراپیست شناسایی شوند.
بیشتر بخوانید : درمان آسیب مغزی در شیراز
2. فاز تحت حاد
بعد از این که فیزیوتراپیست نیازهای فرد را شناسایی کرد، به او کمک می کند تا به بهبود عملکرد دست یابد. آن دسته از افرادی که سکته مغزی را تجربه کرده اند و در تمرینات توانبخشی شرکت کرده اند، به نتایج بهتری دست یافته اند.
برای این که اثر بخشی فیزیوتراپی دو چندان شود، تمرینات باید فشرده و منسجم باشند و به صورت برنامه ریزی شده به مرکز فیزیوتراپی مراجعه شود. در ایده آل ترین حالت، تمرینات باید حداقل سه ساعت در روز انجام شوند.
اولین هدف فیزیوتراپیست کمک به فرد و خانواده برای تعیین اهداف بهبودی می باشد. این اهداف در درجه اول راه رفتن، لباس پوشیدن، سوار شدن و یا پیاده شدن از ماشین می باشد. البته این اهداف به طور مرتب بازنگری و به روز می شوند.
فیزیوتراپیست در تمرین راه رفتن و بازیابی تحرک، بازیابی تعادل، بازیابی عملکرد، مدیریت اسپاستیک و تمرین قلبی تنفسی به بیمار کمک خواهد کرد.
این موارد با جزئیات بیشتر در ادامه توضیح داده شده است.
آموزش قلبی و تنفسی
بهبود یا آمادگی قلبی تنفسی بخش مهمی از توانبخشی سکته مغزی را به خود اختصاص می دهد. ورزش های هوازی می تواند پیاده روی روی تردمیل یا روی زمین و تمرینات وزنه برداری باشد.
فیزیوتراپیست یک برنامه تمرینی هوازی را متناسب با نیازها و ظرفیت عملکردی بیمار با در نظر گرفتن هر گونه ناتوانی تنظیم خواهد کرد.
آموزش راه رفتن
فیزیوتراپیست به بیمار مبتلا به سکته مغزی کمک می کند تا توانایی خود را برای راه رفتن به طور مستقل بازیابی کند. فیزیوتراپیست ها متخصص علم حرکت هستند و از تکنینک های مختلفی برای بازیابی حرکت استفاده می کنند. برخی از این تمرینات عبارتند از :
- تمرینات پا با تمرکز بر راه رفتن مانند گام برداشتن رو به جلو و عقب با پای آسی بدیده
- تمرینات تقویتی برای پای آسیب دیده
- تمرین پیاده روی
- کلاس های آموزشی با تمرکز بر راه رفتن
- استفاده از وسایل کمکی مانند عصا
- تمرینات راه رفتن با استفاده از دستگاه های توانبخشی
- تمریناتی برای تطبیق گام های بیمار با ضرب آهنگ مترونوم (یا موسیقی) برای بازآموزی توانایی راه رفتن
- آموزش تردمیل
بازیابی تعادل
مشکلات تعادلی یکی از رایج ترین مشکلات بعد از سکته مغزی محسوب می شوند. فردی که از عدم تعادل رنج می برد، نمی تواند تحرک داشته باشد و به همین دلیل زمین می خورد. تمرینات فیزیوتراپی در رفع مشکلات تعادلی سودمند هستند.
فیزیوتراتپیست مشکلات تعادلی از جمله ضعف در پا و تغییر در حس را ارزیابی کرده و نسبت به ارائه یک برنامه سفارشی شده اقدام می کند. برخی از تمریناتی که به بازیابی تعادل کمک می کنند عبارتند از:
- تقویت عضلات ترانک
- تمرین عملکردی در ایستادن (مانند جابجایی اشیا از یک مکان به مکان دیگر)
- آموزش راه رفتن شامل چالش های تعادل (مانند برخورد با موانع)
- تمرینات تقویت پا
- تجویز ارتز مچ پا (آتلی که به بالا نگه داشتن پا کمک می کند و خطر زمین خوردن را کاهش می دهد)
- بازیابی عملکرد بازو
دو سوم افرادی که سکته مغزی را تجربه می کنند، در استفاده از بازوی آسیب دیده دچار مشکل می شوند. برخی از تکنیک هایی که یک فیزیوتراپیست برای کمک به عملکرد بازو استفاده خواهد کرد عبارتند از:
- تمرین عملکردی : تمرین تکراری و با شدت بالا در فعالیت های عملکردی بازو
- تمرین دو طرفه بازو : استفاده از هر دو بازو برای بهبود عملکرد یا ایجاد الگوهای حرکتی موزون
- حرکت درمانی ناشی از محدودیت : این تمرین بر روی استفاده از بازوی آسیب دیده تمرکز می کند.
- تحریک الکتریکی : اگر ماهیچه های بیمار آنقدر ضعیف باشند که قادر به کار کردن نباشند، روش تحریک الکتریکی می تواند به تحریک فعالیت عضلانی کمک کند
- آموزش بازو به کمک ربات : دستگاه های رباتیک می توانند دوره های طولانی تمرین حرکت بازو غیرفعال، فعال و مقاومتی را ارائه دهند.
- واقعیت مجازی : در برخی از مراکز، فناوری هایی مانند واقعیت مجازی و بازی های تعاملی مم برای تکمیل مراقبت های معمول بیمار و افزایش زمان درمان استفاده می شوند.
مدیریت اسپاستیسیتی
سکته مغزی می تواند بر میزان کشش عضلات که به آن تون عضلانی می گویند نیز تأثیر بگذارد. در بسیاری از افراد، سکته مغزی منجر به کاهش تون عضلانی می شود. با این حال، برخی افراد افزایش تون عضلانی را تجربه می کنند.
افزایش تون عضلانی باعث می شود عضلات منقبض و سفت شوند. به این مشکل اسپاستیسیته گفته می شود.
اسپاستیسیته عضلانی باعث درد و تغییر شکل در ناحیه آسیب دیده خواهد شد. فیزیوتراپیست از تکنیک های مختلفی مانند تمرینات کششی برای مدیریت اسپاستیسیته استفاده می کند.
در برخی موارد، پزشک برای کاهش اسپاستیسیتی سم بوتولینوم تزریق می کند. این احتمال وجود دارد که فیزیوتراپیست روش تحریک الکتریکی را برای فرد در نظر بگیرد.
3. فاز بلند مدت (مزمن)
گاهی اوقات اینطور تصور می شود که اثرات ناشی از سکته مغزی طی سه تا شش ماه بعد از بروز این عارضه بهببودی چشمگیری نخواهند داشت. اما تحقیقات نشان می‌دهد که با تمرین‌های صحیح، بهبودی قابل توجهی حتی سال‌ها پس از سکته مغزی قابل مشاهده است.
سطح فعالیت بدنی پس از سکته مغزی پایین است و این تمرینات به بهبود عملکرد و کاهش ناتوانی و مرگ‌ومیر کمک خواهد کرد.
اثربخشی فیزیوتراپی در تغییر سبک زندگی و جلوگیری از تکرار سکته مغزی به اثبات رسیده است. سایر متخصصان سلامت، مانند فیزیولوژیست های ورزشی و متخصصان تغذیه نیز نقش بسزایی در بهبود عوارض ناشی از سکته مغزی ایفا می کنند.
مجید حسن بیگی فیزیوتراپیست و عضو انجمن فیزیوتراپی ایران در شیراز، ارائه کننده خدمات فیزیوتراپی در شیراز. برای دریافت نوبت حضوری جهت معاینه، تشخیص و درمان با کلینیک فیزیوتراپی مهراز، با شماره تلفن 09010384525 تماس بگیرید.
آدرس کلینیک فیزیوتراپی مهراز: شیراز، خیابان اردیبهشت غربی، تقاطع خیابان فلسطین (باغشاه) و اردیبهشت، ساختمان امیران، طبقه 4
